De stad én opleiding als Januskop

10 jaar MCD Kennisnetwerk 

Dit jaar bestaat onze alumnistichting 10 jaar en dat vieren we met een spetterend lustrumfeest op 22 april. In nauwe samenwerking met de MCD-programmaleiding zijn alle oud-studenten uitgenodigd voor de debat- & dinercyclus met bijeenkomsten per jaargang. Deze debat- & dinercyclus werd afgesloten op 2 maart jl. met een speciale editie van Spatial Talks georganiseerd voor ons zakelijke netwerk. Naar aanleiding van die speciale editie ontbrande op dit forum een vurig debat over organische gebiedsontwikkeling.

Prikkelende Frans Soeterbroek 

Zoals gebruikelijk startte de bijeenkomst met een interessant gastcollege over een actueel inhoudelijk onderwerp binnen ons vakgebied. Deze keer Frans Soeterbroek, van huis uit socioloog en als zelfstandig professional werkzaam in de stads- en gebiedsontwikkeling. Vanuit deze rol is hij onder andere betrokken bij het initiatief de Utrechtse Ruimtemakers, en is hij medeauteur van het boek ‘Het Nieuwe Stadmaken’ (2015, Trancity*Valiz). Zijn specialismen zijn lokale initiatieven en ‘bestuurlijke lichtheid’: de opvatting dat de overheid de complexiteit van de samenleving tegemoet moet treden met lichtheid, in plaats van met complexiteit. De kern van zijn betoog was hoe je eigenaarschap bij gebiedsontwikkeling lokaal organiseert.

Frans Soeterbroek was door ons nadrukkelijk uitgenodigd om te prikkelen, opdat er vervolgens door de aanwezigen vanuit een frisse blik gediscussieerd zou worden over het verleden, heden én vooral de toekomst van ons alumninetwerk. Tien jaar en een diepe vastgoedcrisis verder, is de vraag immers opportuun of onze missie en doel nog steeds actueel zijn.

Scriptieprijs voor Jeroen de Willigen uitgereikt door Frank ten Have (Deloitte) 

Na de pauze stond de uitreiking van onze jaarlijkse scriptieprijs op het programma. Deze keer uitgereikt door jurylid Frank ten Have (Partner Deloitte Real Estate Advisory en trouwe netwerksponsor) aan Jeroen de Willigen (MCD 10 en Algemeen directeur De Zwarte Hond). Door een spelling van het lot liepen de heren Soeterbroek en Ten Have elkaars inhoudelijke programmabijdragen mis. Gelukkig maar, getuigen hun prikkelende bijdrage op dit forum. Daar is ongetwijfeld het laatste woord nog niet over gezegd.

Paradoxaal verschijnsel 

Maar wat in het forumdebat tot nu toe nog onderbelicht is gebleven, is dat het hier eigenlijk om een paradoxaal verschijnsel gaat dat zich bij voortduring manifesteert binnen stedelijke transformatieprocessen: de schijnbare belangentegenstelling tussen de gevestigde orde (met hun grondposities) en de nieuwkomers (uit de brede onderstroom). De stad als Januskop dus.¹ Beiden zijn, mijn inziens, onmisbaar bij een goede geleidelijke (her)ontwikkeling van stad en ommeland.

Uiteraard geldt dit ook voor de tweejarige en wetenschappelijk geaccrediteerde MCD-opleiding. Beide blikvelden verdienen een stevige plek binnen ons academisch discours. Temeer daar maar liefst 46% van alle alumni debatdeelnemers zich zelf als “verbinder” beschouwd.²

Nieuwe voorzitter Mireille Jeurnink (BPD) 

Als scheidend voorzitter van het MCD Kennisnetwerk (na vijf jaar zwaai ik af tijdens het lustrumfeest) daarom twee welgemeende oproepen. Een eerste aan mijn opvolgster Mireille Jeurnink (MCD 5 en Manager Specials bij BPD Gebiedsontwikkeling): nodig voor een breed publiek en bij regelmaat paradoxale gastsprekers uit! Een tweede aan de kersverse nieuwe MCD-programmadirecteur Helma Born (MCD 5 en Algemeen directeur Procap Adviseurs): streef naar een goede actuele afspiegeling van het stedelijk netwerk in je Raad van Advies (die nu volledig uit de vier traditionele bloedgroepen bestaat). Met het naderende afscheid van Friso de Zeeuw als BPD-directeur Nieuwe Markten (tevens praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de TUD) komt er mogelijk een stoeltje vrij. Frans Soeterbroek lijkt me een prima kandidaat, juist omwille van constructieve discussies en samenwerkingsrelaties. Kan hij bovendien dan alsnog persoonlijke kennismaken met Frank ten Have.

Jubileumenquête 10 jaar MCD Kennisnetwerk 

Tot slot hebben we eind februari onder alle oud-studenten een digitale jubileumenquête 10 jaar MCD Kennisnetwerk gehouden. We zijn immers benieuwd naar de heersende opvattingen over de ontwikkeling van ons vakgebied en de actuele positie van alumni daarbinnen. Ook wilden we weten hoe wordt aangekeken tegen de vernieuwde tweejarige MCD-opleiding (sinds 2015 ook in modulevorm te volgen) en het MCD-Kennisnetwerk. Dit laatste omdat wij een nieuwsgierige club mensen beogen te zijn, met passie voor het vak van integrale gebiedsontwikkelaar. De activiteiten van ons alumninetwerk zijn immers enerzijds gericht op het onderhouden van (onderlinge) relaties en anderzijds op representatieve wijze uitdragen van (actuele) ontwikkelingen binnen ons vakgebied.

Van deze oud-studenten is 69% lid van het MCD Kennisnetwerk (161 leden op een totaal van 233 oud-studenten), 58% nam deel aan één van de Spatial Talks bijeenkomsten en de jubileumenquête kende een response 24%.

Vergeleken met 10 jaar geleden, valt één ding onmiddellijk op. Naast de traditionele vier is er in ons vakgebied een nieuwe bloedgroep bijgekomen: maar liefst één vijfde deel van de oud-MCD-ers werkt inmiddels als zelfstandig professional.3 Uit de enquête blijkt 60% van de respondenten tevreden met de vooral intern gerichte activiteiten (d.w.z. voor de eigen leden), maar eenzelfde aantal vindt het belangrijk om de aandacht nu ook meer naar buiten toe te richten (d.w.z. openstelling voor en gerichtheid op externe publieke en private partijen).

¹ In de beeldhouwkunst is een januskop een hoofd met zowel aan de voorzijde als aan de achterzijde een gezicht en vernoemd naar de Romeinse god Janus. In de literatuur wordt de term ook wel gebruikt om te benadrukken dat iets diverse - vaak tegengestelde - eigenschappen of karakteristieken kan hebben.              

² Tijdens de hele Spatial Talks debatcyclus werden de deelnemers gevraagd spontaan hun toegevoegde waarde voor het vakgebied in één woord te omschrijven. Het meest werd de term ‘verbinder’ genoemd (23 van de 134). Wanneer ook vergelijkbare termen worden meegeteld als bijvoorbeeld ‘intermediair’, ‘uitnodigingsplanoloog’, ‘bruggenbouwer’, ‘oliemannetje’, ‘samenwerker’, ‘belangenbehartiger’, ‘samenwerker’, ‘procesmanager’, ‘katalysator’, ‘probleemoplosser’ en ‘integralist’ kom ik uit op 61 van de 134 

³ Van de oud-studenten MCD is 34% werkzaam bij de overheid (met name gemeenten en provincies, 18% bij een private ontwikkelaar/bouwer, 14% bij een corporatie en 11% bij een adviesbureau of kennisinstelling. Daarnaast is inmiddels 21% zelfstandig professional. Bron: jubileumenquête 10 jaar MCD Kennisnetwerk, februari 2016.