Green Boom Towns: duurzaamheid als wapen in strijd tegen leegloop

Scholen, een luchtverkeerstoren, bruggen, parkeergarages en sinds zo’n anderhalf jaar zelfs een toren met twintig verdiepingen. De Zweedse stad Skellefteå had houtbouw al omarmd, maar met het Sara Cultuurhuis werd in 2021 de (voorlopige) kroon op het werk gezet. Tachtig meter hoog, bijna volledig zelfvoorzienend en volledig van hout. Via kunstmatige intelligentie wordt berekend hoeveel warmte het gebouw nodig heeft en wordt het energieverbruik in de gaten gehouden.

Groene transitie

Voor de buitenwereld kan het bouwen van zo’n toren misschien aanvoelen als een trucje of een prestigeproject. Voor het gemeentebestuur van Skellefteå is het echter onderdeel van een veel groter plan. De stad met 35.000 inwoners was met haar ligging in de buurt van de poolcirkel al een aantal jaren het slachtoffer van urbanisatie. Veel jonge, hoogopgeleide bewoners trokken weg en dat was funest voor de lokale economie.

Een artikel van Bloomberg CityLab laat zien welke strategie de lokale overheid de afgelopen jaren hanteerde om deze trend te stoppen. In 2016, ver voordat de houten toren de blikvanger van de stad zou worden, kwam het gemeentebestuur al in actie. Zij concludeerde dat duurzaamheid en de groene economie de drijvende krachten achter wederopstanding van Skellefteå moesten worden. “Al voordat bedrijven interesse toonden om activiteiten in het Noorden op te zetten, besloot de overheid om infrastructuur aan te leggen omdat ze geloofden dat ze de beloften van een echte fossielvrije 'groene transitie' konden waarmaken", vertelt Joseph Lin, voormalig hoofd van de economische eenheid van de Amerikaanse ambassade in Stockholm, in het artikel.

Aantrekkelijk sociaal leven

De gok van de overheid betaalt zich een jaar later al uit. In 2017 kiest Northvolt, een fabrikant van ‘groene’ batterijen die is opgericht door een voormalige Tesla-directeur, Skellefteå als uitvalsbasis. Inmiddels staat de Northvolt Gigafactory, die bijna tegelijk met de houten wolkenkrabber werd opgeleverd, in de stad. Deze fabriek kan uiteindelijk jaarlijks de batterijen voor één miljoen elektrische auto’s produceren en zorgt nu al voor 1.500 werkplekken. Het bedrijf neemt op dit moment zo’n honderd nieuwe medewerkers per maand aan en verwacht uiteindelijk ongeveer 4.000 man in dienst te hebben. Deze 4.000 medewerkers zullen afkomstig zijn uit meer dan 80 landen.

De keuze voor de groene economie heeft ervoor gezorgd dat Skellefteå weer leeft, concludeert Bloomberg. Nieuwe restaurants en cafés schieten als paddenstoelen uit de grond, er wordt nieuwe woonruimte gecreëerd en er is een internationale school geopend. Die groei zorgt ook voor sociale en infrastructurele uitdagingen, maar econoom Lin roemt de keuzes die het stadsbestuur heeft gemaakt bij de uitbreiding van de stad. Zo is er niet voor gekozen om enorme, nieuwe buitenwijken aan te leggen, maar is vooral de huidige bebouwing aangepakt en aantrekkelijker gemaakt.

Ook heeft de gemeente vanaf moment één vol ingezet op het realiseren van de culturele en maatschappelijke onderdelen van de stad als een nieuw theater, sportverenigingen en een cultureel centrum in het hart van de grote houten toren. Want iedereen realiseert zich dat de stap naar het noorden van Zweden nog steeds heel groot is voor potentiële nieuwe inwoners – ondanks alle mogelijkheden die Skellefteå te bieden heeft. Een aantrekkelijk cultureel en sociaal leven kan die drempel verlagen.

Super Battery

Skellefteå is niet de enige stad die door het kiezen voor duurzaamheid het tij heeft kunnen keren. Het is een van de vele ‘green boom towns’, zoals Bloomberg ze noemt, waar de groene economie voor nieuwe sociale, demografische en economische impulsen heeft gezorgd. In Dalton, in de Amerikaanse staat Georgia, heeft de vloerenindustrie plaatsgemaakt voor een Koreaans bedrijf dat zich bezighoudt met zonne-energie. Het Australische Hunter Valley had een van de grootste kolenfabrieken ter wereld, maar is nu de plaats waar de Waratah Super Battery van 700-megawatt staat. Deze batterij zorgt niet alleen voor heel veel schone elektriciteit, maar brengt ook nieuwe werkgelegenheid naar de hele regio.

Impressie van de bouw van het Sara Kulturhus in Skellefteå, een van de hoogste houten gebouwen ter wereld. Ontworpen door White Arkitekter.