Verslag Wat bedoelen we met ‘inclusiviteit’ en hoe meten we deze in gebiedsontwikkeling? Deze vragen stonden eind mei in Rotterdam centraal tijdens de Nederlandse conferentie van het Urban Land Institute. Goede voorbeelden laten zien dat die bewijzen misschien niet eens nodig zijn.
Chris Choa (vice-president van consultancybureau Aecom) licht het belang van inclusiviteit bij gebiedsontwikkeling toe. Hij wijst allereerst op veranderingen in de demografie en de impact daarvan op steden. Mensen leven tegenwoordig langer, waardoor steeds vaker vier in plaats van drie generaties op hetzelfde moment bestaan – en zo’n verandering vraagt om nieuwe stedelijke voorzieningen. Ten tweede benoemt hij migratie en globalisatie, waardoor steden steeds internationaler en meer divers worden. Het vinden van de balans tussen mondiale en lokale behoeften, en de mate waarin diversiteit en solidariteit gewaarborgd worden in steden, staat in een inclusieve benadering volgens hem centraal.
‘Goede’ stedenbouw
Volgens Peter Calthorpe (stedenbouwkundige en oprichter bij Calthorpe Associates) vragen inclusieve steden vooral om ‘goede’ stedenbouw, omdat deze in staat is levensstijlen, economieën en ecologische structuren te beïnvloeden. Zolang het niet lukt om steden ‘goed’ te maken, lukt het ook niet om grote opgaven zoals klimaatverandering of bevolkingsgroei op te lossen.
‘Goed’, dat zijn volgens Calthorpe steden die beschikken over een gezonde mix aan functies, hoge dichtheid, voldoende infrastructuur, aandacht voor de openbare ruimte en de voetganger, en ruimtelijke concentratie rondom infrastructurele knooppunten. Om inclusiviteit te waarborgen, is het nodig om véél van het goede te doen, waarschuwt Calthorpe: “Wanneer dit slechts zelden gebeurt, creëer je stedelijke voorzieningen die exclusief zijn en dus duur worden.”
Overigens zijn Nederlandse steden volgens Calthorpe al heel goede voorbeelden van deze kenmerken. Hij vraagt dan ook aandacht voor de mondiale context en benadrukt dat de grootste verstedelijkingsopgaven niet zozeer plaatsvinden in Europa, maar in Azië en Afrika.
Meten van sociale waarden
In de waardebepaling van gebiedsontwikkeling is traditioneel veel aandacht voor financiële aspecten, stelt Erik Bichard (hoogleraar duurzame ontwikkeling en consultant bij RealWorth Strategy). Hoewel gedurende de laatste jaren klimaataspecten een steeds grotere rol kregen in waardebepalingen van gebiedsontwikkelingen, nemen de sociale aspecten nog altijd maar een kleine plek in. “Om in gebiedsontwikkelingen beslissingen te maken die gaan over sociale waarden, moet je bewijs hebben dat deze van belang zijn voor wat mensen echt nodig hebben voor hun welzijn. Om daarachter te komen, is er discussie nodig - enkel een gelukcijfer vaststellen werkt niet.”
De betekenis van sociale waarden zoals ‘identiteit’ of ‘je thuis voelen’ (in het Engels ook wel ‘belonging’ genoemd) zijn alleen te achterhalen door met mensen te praten, stelt hij. In gesprekken met bewoners is het niet alleen belangrijk welke vraag je stelt, maar ook hoe je dat doet. Daarnaast is de timing wanneer deze gesprekken plaatsvinden belangrijk: ga bijvoorbeeld niet achteraf vragen wat mensen van een ontwerp vinden.Probeer van tevoren erachter te komen wat sociale waarden voor mensen zijn, zodat je het ontwerp daarop kunt aanpassen.
Gek
Morten Nielsen (CEO International Federation of Housing and Planning) bevestigt het belang van het kunnen meten van de sociale waarden in gebiedsontwikkeling. Niet alleen voor mensen, maar ook voor steden zelf, blijkt uit zijn voorbeeld van de recent gepresenteerde plannen van de Deense overheid voor de ontwikkeling van de metropoolregio Kopenhagen. Hoewel het ontwerp zowel financieel als klimaat-technisch zeer ambitieus is, twijfelde de overheid niet aan toekomstige investeringen van private partijen.
“We weten dat de leefbaarheid van de stad het grootste bezit is dat Kopenhagen heeft, maar het gekke is dat we niet weten hoe we die moeten meten, waarderen en ontwikkelen.” De International Federation of Housing and Planning ontwikkelt daarom de ‘social cities index’. Hierin geven 40 indicatoren op stads-, buurt- en huishoudensniveau aan wat de sociale waarde van een stad is.
Gamechangers
“We weten niet precies wat we oplossen, maar dit zijn de uitkomsten.” Met deze uitspraak introduceert Chris Choa de presentaties van de ‘gamechangers’, initiatiefnemers die op een vernieuwende manier bezig zijn in gebiedsontwikkeling. Dit zijn onder meer de Delft Hyperloop (voor nieuwe vormen van mobiliteit), het Schieblok in Rotterdam (een uiting van spontane gebiedsontwikkeling), het project EKLA in Brussel (waar private partijen investeerden in sociale woningbouw) en een casus van ondernemers rondom het Stadhuisplein in Rotterdam (die gezamenlijk aan de openbare ruimte werken). En hoewel de exacte sociale waarde van de gamechangers misschien niet direct meetbaar is, zijn projecten inspirerend als alternatieve, innovatieve wijze van gebiedsontwikkeling. Wellicht bestaan inclusieve benaderingen dus al, ook al is er geen bewijs voor.
Cover: "BIG - Bjarke Ingels Group - SUK - Superk" (CC BY 2.0) by 準建築人手札網站 Forgemind ArchiMedia
Cover: ‘"BIG - Bjarke Ingels Group - SUK - Superk" (CC BY 2.0) by 準建築人手札網站 Forgemind ArchiMedia’ door Iwan Baan (bron: Iwan Baan) onder CC BY 2.0, uitsnede van origineel
Door Céline Janssen
Postdoctoraal onderzoeker Leerstoel Gebiedsontwikkeling TU Delft
