Minder regels vraagt om bestuurlijke moed

Interview met Lennert Goemans

Het praktijkprogramma Nu al Eenvoudig Beter loopt nu ruim een jaar. Platform31 en Landwerk zijn verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan en samen met het ministerie van I&M en andere partijen zijn zij bezig om vernieuwende praktijken op het gebied van deregulering, versnelling procedures en cultuuromslag voor het voetlicht te brengen. Goemans: “Vooruitlopend op de nieuwe Omgevingwet die voor de zomer naar de Tweede Kamer wordt gezonden zijn we Nu al Eenvoudig Beter gestart. Na ruim een jaar kunnen we constateren dat het programma naadloos aansluit bij de vraag om informatie in het veld. We hebben inmiddels veel goede voorbeelden van gemeenten, provincies en waterschappen kunnen laten zien die bezig zijn hun regelgeving te vereenvoudigen of te verbeteren. Een sprekend voorbeeld is de gemeente Zaanstad. Zij wisten 127 beleidsdocumenten en verordeningen die ze zelf hadden gemaakt terug te brengen tot 40. Zo’n slag zou iedere gemeente moeten maken, maar daar is bestuurlijke moed voor nodig.”

Spaghetti aan wetten en regels

Goemans onderstreept het belang van de stelselherziening met betrekking tot de wetgeving rond de leefomgeving. “De nieuwe Omgevingswet gaat 15 wetten vervangen. Naar verwachting treedt deze in 2018 in werking. Dit grote wetgevingstraject binnen het fysieke domein is noodzakelijk omdat alle bestaande wet- en regelgeving sectoraal en generiek is, terwijl de opgaven van vandaag en morgen om een integrale en gebiedsspecifieke benadering vragen. Denk maar eens aan de krimpproblematiek. Bovendien sluiten verschillende wetten niet op elkaar aan en worden termen als ‘woning’ in verschillende wetten op verschillende wijze gebruikt. Wetgeving loopt soms ook achter. Wanneer een gemeente bijvoorbeeld extra energiezuinige woningen wil bouwen, loopt men tegen regels aan die dat bemoeilijken. Het is hoogste tijd om deze spaghetti aan hoeveelheid wetten en regels te ontwarren en tot een stelselherziening te komen.”

Besturen op de tast

Volgens Goemans is er nu al veel mogelijk. “Niet alle knelpunten in de uitvoeringspraktijk hebben nieuwe regels nodig. Vaak kan een slimmere aanpak wonderen doen. Slimme en flexibele regelgeving stelt het doel centraal en niet het middel. Je kunt je niet meer verschuilen achter gedetailleerde regelgeving maar moet keuzes maken om bepaalde doelstellingen te halen. Dit geeft meer onzekerheid. Het is besturen op de tast. Dit vraagt om bestuurlijke moed en betekent dus een grote cultuuromslag. En goed voorbeeld is de noodzakelijke dijkversterking in de Commandeurspolder bij Delft in verband met mogelijke wateroverlast. De bewoners protesteerden fel tegen de berekende standaard verhoging die het Hoogheemraadschap wilde uitvoeren. Uiteindelijk is gehandeld naar de specifieke kwaliteiten van het gebied, zonder de veiligheidsdoelstelling los te laten. De besluitvorming verliep, dankzij goede participatie en inzet van ruimtelijk ontwerp sneller en er waren er minder kosten mee gemoeid. Met als resultaat tevreden bewoners en een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Het loslaten van de gekende maatregelen uit modelberekeningen vergt bestuurlijke lef en stuurmanskunst.”

Voorjaarsschoonmaak

“Gemeenten kunnen nu zelf al veel doen als het gaat om het tegen het licht houden van bestaande regels en bijvoorbeeld verouderde regels schrappen. Veel gemeenten hebben zelf ook beleidsdocumenten en regels gemaakt die zeker opnieuw kunnen worden bezien. Er zijn op dit moment onder de naam “ontslakken” al 25 gemeenten bezig met deze voorjaarsschoonmaak. Voor iedere gemeente geldt dat het eenvoudiger en goedkoper kan. Hierdoor kunnen procedures worden versneld en het biedt meer flexibiliteit om nieuwe initiatieven te honoreren. Ook bestemmingplannen kunnen flexibeler worden ingericht. De gemeente krijgt dan een meer faciliterende houding en is minder sturend bezig. Er valt ook meer te kiezen aangezien niet alles al voor tien jaar is vastgelegd in het bestemmingsplan en niet alles is bepaald waar wat gebouwd moet worden en waar ruimte is voor welke functies. Minder regeldruk leidt tot lagere lasten en dat is winst. Het is goed dat de gemeente op weg naar de nieuwe Omgevingswet deze weg al inslaat. Cultuurverandering is een langzaam proces en het valt niet mee om van gebaande paden af te wijken.”

Trofee

Afgelopen jaar heeft het ministerie van I&M de Nu al Eenvoudig Beter Trofee aan de gemeente Apeldoorn uitgereikt en Goemans vertelt dat de race om de Trofee dit jaar al weer is gestart. “Uitgangspunt is dat de organisatie laat zien dat hun regelgeving of omgang daarmee is vereenvoudigd of verbeterd. Apeldoorn is al jarenlang bezig om op andere wijze invulling te geven aan de ruimtelijke leefomgeving. Minder alles vooraf vastleggen en meer uitdagen, inspireren en meedenken. Komend jaar zullen weer acht excursies worden georganiseerd in het kader van het programma Nu al Eenvoudig Beter. Op 12 juni aanstaande vindt de bijenkomst in Apeldoorn plaats waar aan de hand van de Apeldoornse praktijk weer veel kennis kan worden uitgewisseld. Komend jaar, 2014, wordt voor de Omgevingswet een belangrijk jaar. Onze ambitie is dan ook om de relatie tussen het praktijkprogramma Nu al Eenvoudig Beter en de Omgevingswet verder te versterken. Voor overheden die Nu al Eenvoudig Beter werken, zal de implementatie van de Omgevingswet veel soepeler verlopen.”