Recensie Met het Forum heeft Groningen in het hart van het centrum een icoon van formaat. Het is ook het sluitstuk van de gebiedsontwikkeling ‘Grote Markt Oostzijde’. Jaap Modder bespreekt het 400 pagina’s tellende boek over dit project. “De stad worstelde 20 jaar met een stukje centrumgebied.”
Een ‘kiloknaller’ van bijna 400 pagina’s over een stukje van het centrumgebied van de ‘metropool van het Noorden’, zoals de secretaris van de jury van de NEPROM-prijs 2021 Kees de Graaf de stad Groningen aanduidde.
Ja, want de ‘Grote Markt Oostzijde’ kreeg deze prestigieuze prijs van de vereniging van projectontwikkelaars vooral vanwege de sterke rol van de gemeentelijke overheid bij deze gebiedsontwikkeling. Veel lof voor 20 jaar gemeentelijke stadsontwikkeling, en ook voor het boek dat Erik Dorsman erover schreef. Een “meesterwerk”, aldus Kees de Graaf.
375 nieuwsbrieven
Ik moet er nog even aan wennen, 400 pagina’s over 20 jaar werken aan 3000 vierkante meter. Laat dit vooral zien hoe druk we ons maken over gebiedsontwikkeling en hoe langzaam alle molens draaien? Het voorwoord roept onmiddellijk vragen op. Een tekst die is ondertekend met ‘gemeente Groningen’. Als ik de tekst lees dan kan het niet anders dan uit de ambtelijke wereld komen (na veel aandringen vermoed ik zo maar).
De auteur meent dat dit boek voorziet in de behoefte aan meer inzicht in de “onzichtbare planvorming” van dit gebied
De auteur klopt zichzelf op de borst om zijn/haar doorzettingsvermogen ondanks alle tegenslagen. Als de gemeente hier zo geweldig trots op is, op deze gebiedsontwikkeling, waarom dan zo’n ‘anoniem’ en obligaat voorwoord? De auteur leidt zijn boek ook in. Hij meent dat dit boek voorziet in de behoefte aan meer inzicht in de “onzichtbare planvorming” van dit gebied. Dat staat wel erg haaks op de 375 nieuwsbrieven en de 195 regionale tv-uitzendingen die over dit project naar buiten werden gebracht.
Slagschip als uithangbord
Wie Grote Markt Oost denkt, ziet onmiddellijk dat ‘slagschip’ dat uittorent over de stedelijke laagbouw van het centrum van Groningen. Het Forum, dat is het uithangbord van deze gebiedsontwikkeling. En daar schijnt iedereen in de stad nu heel erg blij en tevreden mee te zijn. Dat is goed nieuws.
Never een dull moment, een operette in het Noorden
Let wel, het is 2007. Behalve het Forumgebouw moest er nog meer huiswerk worden gemaakt, het ging onder meer om de straatwand aan de oostkant van de Grote Markt. We komen in het stadium van de plannen en de provincie trekt een eerder toegezegde subsidie weer in. Never een dull moment, een operette in het Noorden. Daarna volgde een commissie die alles weer moest gladstrijken maar intussen het hele voorgaande proces nog eens dunnetjes ging overdoen.
Stroop
Ergens in dit deel lees ik (p 183): “Het publiek was geduldig en kreeg weer een actieve rol in de planvorming.” Het publiek had vijf jaar getreuzel achter de rug maar bleef geduldig. Wat is dat voor publiek in het Noorden? Wie sprak de auteur?
Hij schrijft over de invloed van het publiek op de planvorming maar man en paard worden niet genoemd. Laat dit proces van 20 jaar ‘elkaar bezighouden’ nu zien dat de publieke participatie debet is aan deze eindeloze processie van Echternach of zit de stroop aan de andere kant van de tafel? Het lijkt op dat laatste.
Positivo
We mogen wel concluderen dat de auteur een ongelooflijke positivo is. Bij alle precieze beschrijvingen van het proces loopt hij werkelijk over van begrip voor alle stappen vooruit en weer terug, voor dat publiek van alleen maar nette mensen, een kritische noot wordt nergens gevonden. Ooit las ik het boek van Frans Haks over de totstandkoming van het Groninger Museum. Die zag een heel ander publiek en ook een ander gemeentebestuur dan deze auteur.
Het viel mij bij een bezoek op dat het gebouw enorme aantallen studenten trekt die daar zitten te studeren en gebruikmaken van de perfecte aansluiting op het internet. Dat lijkt me in ieder geval een plus voor dit gebouw. En het zal ongetwijfeld ook meer toeristen opleveren, die elkaar op de foto zetten op het dak van het gebouw.
Eindeloze stoet adviseurs
Het boek bestaat uit vier delen: ideeën, lijnen, plannen, resultaten. Ik loop even door deze dikke pil. In 2003 krijgt het architectenbureau Neutelings Rietdijk de opdracht de verschillende ideeën uit te werken. Dat doen ze zo goed dat toen al doorgepakt had kunnen worden.
Daarna kwamen de culturele adviseurs, het gebiedje moest immers een publieke en culturele functie krijgen. Het begin van een eindeloze stoet aan meedenkers, adviseurs, onderzoekers en wat dies meer zij. Er kwam een referendum maar dat leverde te weinig op om serieus te kunnen nemen.
Stad opnieuw uitvinden
De auteur heeft het in dit stadium over het opnieuw uitvinden van de stad. Kortom, existentiële vragen en dat kost (alweer) veel tijd. In 2007 worden zeven architecten geselecteerd en ze kwamen vervolgens allemaal met ontwerpen die zo in een science fiction film zouden passen, groots en meeslepend. Een spaceship dat in de oude stad zou moeten landen. Er volgde een publieke enquête en daar kwam het ontwerp van NL Architects als het beste uit.
Je krijgt als lezer geen greep op de dynamiek van de gebiedsontwikkeling
Dit koffietafelboek biedt een enorm reservoir aan informatie over wat er allemaal is gebeurd in die 20 jaar waarin de stad worstelde met een stukje centrumgebied. Maar greep krijg je niet op de dynamiek van de gebiedsontwikkeling.
Het is eerder een soort dagboek geworden, en toen en toen, dan een kritische analyse van het proces. Het is kortom vooral een boek voor de trotse Groningers zelf, beloond voor hun eindeloze geduld voor wat de stadsbestuurders hen hebben geschonken.
Dit proces leverde, behalve die glazen kraal die men vond bij de opgravingen, ook een huizenhoge kolos op die het beeld van de binnenstad van Groningen voorgoed heeft veranderd. Nou ja, inmiddels zijn de Groningers ook aan hun museum gewend.
Cover: ‘Stadsgezicht Groningen’ door Lars Fortuin (bron: shutterstock.com)
Door Jaap Modder
Brainville, urban and regional planning
