Van groen naar poen, met dank aan data

Bomen zijn ecologisch én financieel gezien belangrijk voor de stad. Ze vangen fijnstof af, verbeteren de luchtkwaliteit en zetten CO2 om in zuurstof. Bij hevige regenval zorgen bomen voor een vertraagde waterafgifte en bij hitte voor schaduw en lagere temperaturen. Ze zijn belangrijk voor de biodiversiteit en beïnvloeden de waardeontwikkeling van onroerend goed. Allemaal mooi, maar wie werk wil maken van een gezonde en klimaatbestendige stad, kan niet om de vraag heen: wat levert een groene leefomgeving nu eigenlijk op?

Het ingenieursbureau Cobra Groeninzicht uit het Noord-Brabantse Vianen helpt die vraag beantwoorden. Als een van de weinige in Nederland leveren het namelijk big green data. Cobra heeft gegevens over elke boomsoort in Nederland, bijvoorbeeld wat de algemene eigenschappen zijn en wat de boomsoort voor zijn omgeving betekent. Op basis van dit soort groene data kan het bureau bepalen hoe toekomstbestendig een bepaald bomenbestand is en bijvoorbeeld bijdraagt aan de biodiversiteit.

Baten van bomen

Alle honderd miljoen bomen in Nederland heeft Cobra Groeninzicht in de BomenMonitor in kaart gebracht op basis van databronnen. Je vindt in de monitor boomgegevens zoals kroonbedekking, boomhoogte, stampositie, kluitmodel, maar ook soortnaam, status en conditie. Alle bomen worden met luchtfoto’s, satellietbeelden, drones, laserscandata en een netwerk van professionals in het veld nauwlettend gemonitord. Daarnaast is er nog meer bruikbare big green data voorhanden. Denk aan landsdekkende kaarten met de groenheid en versteningsgraad, (oppervlakte)temperatuur en grondwaterprofiel.

De BomenMonitor is bovendien gekoppeld aan het softwaresysteem i-Tree Eco NL. Dit systeem laat zien welke bijdragen bomen leveren aan een ecosysteem. Voorbeelden van deze baten of ecosysteemdiensten zijn tijdelijke CO2-opvang, luchtzuivering en het afkoelen van de leefomgeving. Met deze software kun je dus de waarden van bomen omzetten naar impact op de leefomgeving en in euro’s. Dat is handig voor groenbeheerders, grondbedrijven en beleidsmakers. Op basis van groene data en landkaarten maakt de software een analyse die helpt bepalen hoe je een bepaalde plek succesvol kunt vergroenen, bijvoorbeeld door te investeren in meer kwalitatieve bomen.

Lees verder over de werking van i-Tree Eco

Kennis voor het oprapen

“Voorheen werd de ‘waarde’ van bomen bepaald door het tellen van het aantal bomen per hoeveelheid inwoners”, zegt Fons van Kuik, senior adviseur bomen bij Cobra Groeninzicht. “Grote en kleine bomen werden hetzelfde beoordeeld. Nu wordt steeds vaker de boomkroonbedekking per boom gemeten. Op basis daarvan worden nu de ecosysteemdiensten van de bomen voor de stad berekend.”

Steeds meer gemeenten willen dan ook de boomkroonbedekkingsgraad nauwkeurig inzichtelijk krijgen om te achterhalen welke ecosysteemdiensten hun stedelijk groen levert. Van Kuik verwijst daarvoor naar de BomenMonitor: “Een robuust en bruikbaar instrument om prestaties van bomen in tijd én tussen gebieden zoals buurten, wijken, gemeenten en provincies op een uniforme wijze inzichtelijk te maken.”

De BomenMonitor laat ook zien hoe de boomkroonbedekkingsgraad de afgelopen jaren is gegroeid of gekrompen. "Op dit moment ligt het percentage boomkroonbedekking voor Nederland gemiddeld op zestien procent, maar er zijn uitschieters bij gemeenten van drie tot dertig procent.”

Koppelingen noodzakelijk

Het programma i-Tree Eco NL heeft een handige bijvangst. Want vanwege de veelzijdige baten van bomen kunnen meerdere domeinen deze softwaretool inzetten, wat bijdraagt aan een integrale samenwerking. De koppeling naar andere maatschappelijke thema’s en beleidskolommen, zoals klimaatadaptatie of het sociaal-maatschappelijk domein, wordt alleen nog niet vanzelf gemaakt. Volgens Van Kuik is dat wel essentieel om de baten en waarden van bomen en natuur breed uit te dragen.

I-Tree Eco NL is overigens niet zaligmakend, waarschuwt de expert in ecosysteemdiensten. “Van de meer dan twintig verschillende ecosysteemdiensten berekent i-Tree ECO NL er momenteel ‘slechts’ drie. In Nederland is ook grote behoefte aan het effect van de temperatuur op bomen en vice versa, net als de invloed van bomen op de gezondheid en op de waardeontwikkeling van vastgoed. Aan deze drie thema’s werken we hard. We willen dit soort boominformatie op een praktisch toepasbare en laagdrempelige manier presenteren.”

Eenheid

Voor de Nederlandse bomenpraktijk is het volgens Van Kuik belangrijk om meer eenheid aan te brengen in methodieken voor het meten van de meerdere waarden van een groene leefomgeving. Voor het in kaart brengen van ecosysteemdiensten zijn verschillende interpretaties, diverse databronnen en mogelijke aanpakken voorhanden. Van Kuik werkt liever met één nationaal geldend instrumentarium. “Zo kun je verschillen tussen gemeenten eenduidiger inzichtelijk maken. Eén toolbox waarvan iedereen vrij gebruik kan maken en waarvan iedereen beter wordt; dat moet toch lukken?”