30 november 2012
3 minuten
Verslag Op 27 november 2012 bezocht Master City Developer leergang 9 het Ruhrgebied. Op het programma stond een confrontatie op locatie, met concrete opgaven en voorgestelde oplossingen. Hoe gaan onze oosterburen om met de uitdagingen van de globalisering en de verschuiving naar een kenniseconomie? Het mantra: Ideeën moet men hebben (Ideen muss man haben).
Na sterke demografische en economische krimp volgend op het sluiten van de kolenindustrie probeert het Ruhrgebied zichzelf opnieuw uit te vinden. In de concurrentiestrijd op mondiaal en nationaal niveau moet het Ruhrgebied concurreren met economische grootmachten zoals Londen of Parijs, maar ook Hamburg en München. Centraal in deze strijd staan kennis, creativiteit, innovatie en een lange adem. Daarnaast speelt het vraagstuk van behoud van industrieel erfgoed.
‘Werkbezoek Ruhrgebied - Afbeelding 1’
Foto: Erwin Heurkens
Het Ruhrgebied kent een traditie van langjarige strategische planning. De internationale Bau Ausstellung vormde de start, wat later is vertaald in de visie voor het Emscher Landschaftspark en het Konzept Ruhr. Deze lange termijn bril is instrumenteel in de aanpak van de strategische vraagstukken. men verwacht op lange termijn meerwaarde te creëren, maar wel ten koste van hoge subsidies. "Het loont!", stellen ze in het Ruhr gebied, maar de MCD'ers zetten hier vraagtekens bij.
‘Werkbezoek Ruhrgebied - Afbeelding 2’
Foto: Onno de Bever (MCD9)
In de Ruhr zetten ze in op creatieve en culturele economie, waarbij kennis en kunde, in de vorm van innovatie en vaardigheden van belang is. Essentieel is het vraagstuk hoe deze kennis en kunde om te zetten in een positieve business case. Het gaat hierbij om ondernemerschap, connectiviteit, de kwaliteit van de locatie en co-creatie met alle belanghebbenden. De steden in het Ruhrgebied proberen daarmee aantrekkelijk, bereikbaar en concurrerend te zijn voor bewoners, bedrijven, bezoekers en bollebozen (kenniswerkers). Maar hoe werkt dat in concrete ontwikkelingen? Is er vraag voor zo veel creatief aanbod? Is creativiteit een oplossing voor al het industrieel erfgoed? De MCD'ers staan hier kritisch tegenover.
‘Werkbezoek Ruhrgebied - Afbeelding 3’
Foto: Erwin Heurkens
Onder leiding van Duitsland expert en geograaf Drs. J.L. Huisman werd het bezoek afgetrapt met een bus seminar onderweg naar Dinslaken. Waar achtereenvolgens de actuele strategieën in het Ruhrgebied en de toepassing van Umlegung werden besproken. Na een bliksembezoek aan Zeche Lohberg, waar de opgave duidelijk is, maar de creatieve oplossing veel vragen open laat, werd gereflecteerd op de gigantische opgave van industrieel erfgoed en de uitdaging van economische transformatie. Het project Zeche Zollverein, wat daarna op het programma stond, toonde een ver gevorderde transformatie van industrieel erfgoed. Dit oude mijnbouwterrein trekt nu creatieve bedrijvigheid, herbergt het hoofdkantoor van Ruhrkohle AG en trekt jaarlijks 800.000 toeristen. Essentieel in het succes van deze locatie is de verworven status van UNESCO werelderfgoed en het lange termijn perspectief. De UNESCO status maakt veel subsidie los zowel op Europees niveau als op nationaal niveau. Deze subsidies maken op hun beurt een lage huur mogelijk, wat samen met het imago Zollverein leidt tot het ontstaan van een aantrekkelijk vestigingsklimaat en een overaanbod aan huurders. De ontwikkelaar, stichting Zollverein, kan zo selecteren en die bedrijven toelaten die 'spannend' geacht worden. Wat Zollverein de komende tijd nog spannender gaat maken is de komst van een dependance van de lokale design universiteit. Tenslotte werd het nieuwe ThyssenKrupp hoofdkantoor bezocht, een open campus kantoorterrein met privaat beheerde openbare ruimte en een gesloten ecosysteem.
‘Werkbezoek Ruhrgebied - Afbeelding 4’
Foto: Erwin Heurkens
De MCD'ers benoemden de volgende zaken
als belangrijkste lessen:
- Geloof in het concept, durf, overtuig anderen en INVESTEER
- Breek door de neerwaartse spiraal door in te zetten op innovatie
- Een vermelding als erfgoed (vooral UNESCO werelderfgoed) zorgt niet
alleen voor bezoekers, maar maakt ook
een gigantische subsidiestroom los
- Afwachten is geen optie. Al is het beleid nu niet optimaal, er zal tijd,
energie en geld moeten worden ingezet
om concurrerend te blijven
- Stedelijke herverkaveling (Umlegung) maakt veel mogelijk in
Duitsland, en biedt zelfs de
mogelijkheid om te verevenen met
grond buiten het project
(bijvoorbeeld voor
groencompensatie)
Maar de MCD'ers plaatsen ook
vraagtekens:
- Subsidies worden verantwoord met lange termijn baten; blijkbaar is er politiek een sterke wil en urgentie om het gebied te revitaliseren, maar is het nog wel realistisch?
- De combinatie van inzet van Industrieel Erfgoed en Economische revitalisering is interessant, maar slechts in beperkte mate bruikbaar. Kortom, hoeveel markt is er nu echt?
- In hoeverre is Zollverein een kleine parel binnen een grote roestige opgave? Het lijkt daar te lukken, maar het ‘model’ is moeilijk te kopiëren.
- Stedelijke herverkaveling (Umlegung) is een interessant instrument, maar vergt ook (veel?) onderhandeling – is het daarmee werkelijk effectiever?
Cover: ‘Thumb_international_0_1000px’
