Opinie Bernard Wientjes dacht een goed idee te hebben: verkoop o.a. ABN-AMRO. Dan zou het z.i. niet nodig zijn om 6 miljard extra te bezuinigen. Hij sloeg de plank mis. Hij kan kunnen weten dat eenmalig incasseren van 6 miljard iets anders is dan 6 miljard structureel ombuigen. Nog los van de vraag of je op dit moment deze nog niet op orde zijnde bank moet verkopen. Wat krijg je voor iets wat nog niet op orde is? Maar hij heeft mij wel aan het denken gezet. Er zijn meer staatsdeelnemingen. In mijn ogen is er heel veel te zeggen voor verkoop van het 50% eigendom van het rijk in de Bank van Nederlandse Gemeenten.
Verkoop aandelen BNG
De Nederlandse staat is voor 50% eigenaar van de Bank van Nederlandse Gemeenten (BNG) De andere 50% is in eigendom bij de Nederlandse gemeenten. Volgens de jaarrekening 2012 kent de BNG een balanstotaal van € 140.000 miljoen. Eigen vermogen: € 2,7 miljard. Netto winst over 2012: € 330 miljoen. Een rendement van ca.12%, ook al wordt niet alles als dividend uitgekeerd. Bij verkoop van de aandelen, waarbij we voor het gemak even aannemen- bij gebrek aan markt- dat de marktwaarde daarvan gelijk is aan het eigen vermogen, van de staat aan de gemeenten, speelt de staat € 1,35 miljard vrij. Laaghangend fruit dat direct in de economie kan worden gepompt zonder dat de staatsschuld oploopt. Dus niet aanwenden volgens het recept van Wientjes. In zijn voorstel wordt het laaghangende fruit gebruikt om minder te hoeven bezuinigen. Fout, omdat het een eenmalige opbrengst is. Maar ook fout omdat dat geld hard nodig is om de economie aan te jagen.
Natuurlijk: het is verkoop van tafelzilver, in dit geval misschien wel tafelgoud. Als de BNG volgende jaren ook goed zou blijven renderen, vloeit er niet meer elk jaar een winstuitkering naar de schatkist. Maar bedenk daarbij het volgende. De laatste twee jaar is steeds 25% van de winst als dividend aan de aandeelhouders uitgekeerd. De jaren daarvoor 50%. Met een solvabiliteitsratio van maar liefst 22% vraag je je af: waarom zulke lage dividenden? Maar even van deze karige dividendverstrekking van slechts 25% uitgaande, derft de staat 25% van 50% van (op basis van 2012) € 330 miljoen, dus € 41 miljoen. Daar staat tegenover dat de gemeenten een megadeal doen als ze de aandelen van de staat overnemen voor € 1,35 miljard en daarvoor een potentieel rendement gaan ontvangen van 12%. Het is alleszins denkbaar dat gemeenten als aandeelhouders vinden dat het eigen vermogen groot genoeg is en dat dus een veel hoger dividend wordt uitgekeerd. Als de gemeenten voor 3% rente (het kan zelfs fors lager) leningen aangaan om de aandelen te kopen, is er evengoed een voordelig saldo van 9%. Het is niet onredelijk als die extra inkomsten worden gedeeld met de rijksoverheid. Daarbij komt er meer risico bij de gemeenten te liggen dus zou de redenering kunnen zijn: 5% voordeel naar de gemeenten en 4% rentevoordeel gaat naar het rijk. Verrekening kan plaatsvinden via het gemeentefonds. Effect: gemeenten incasseren jaarlijks op de gekochte aandelen van de jaarlijkse winst(prognose) (5% van 1,35 miljard) bijna € 70 miljoen en de staat € 52 miljoen (4% van 1,35 miljard). Dat is dus nog zelfs aanmerkelijk meer dan de dividenduitkering die het rijk in 2012 en voorafgaande jaren ontving van de BNG. Verkoop van tafelzilver: helemaal niet, integendeel. De jaarlijkse positieve kasstroom voor het rijk is hoger dan nu de dividenduitkering.
Kortom: er komt direct bijna anderhalf miljard vrij om in de economie te pompen; gemeenten gaan er elk jaar € 70 miljoen op vooruit en de schatkist krijgt toch elk jaar ook nog € 52 miljoen; als blijvend jaarlijks rendement van tafelzilver niet te versmaden.
Zo goed als zeker zal de BNG als tegenargument aanvoeren dat met verkoop van het staatsaandeel de tripel A-status in gevaar kan komen. Ik geloof daarvan niks. Nederlandse gemeenten zijn gezamenlijk minstens zo kredietwaardig als de staat. En voor het geval een gemeente echt in moeilijkheden komt is, er een zeer solide onderlinge verzekering, de artikel 12-figuur, waarbij gemeenten elkaar via het Gemeentefonds (jaarlijks ca. 16 miljard euro, over enkele jaren meer dan 30 miljard euro) kunnen steunen maar ook in de gaten houden.
Maak dood corporatiegeld levend
Extra mogelijkheid: ontdooi het bevroren geld van corporaties. Sinds de Vestia-zaak zijn corporaties die derivaten hebben (ook gezonde), verplicht om een liquide reserve aan te houden voor het geval de marktrente zakt. Niet helemaal onbegrijpelijk. Maar vorig jaar is de verplichte buffer die moet worden aangehouden verdubbeld. Eerst moest rekening worden gehouden met 1% marktrentedaling, nu met 2%. Dat wil zeggen dat de rente al onder nul (ijstijd) moet dalen voordat die situatie zich voordoet. Een zwaar overdreven risicoreflex zoals we die wel vaker tegenkomen. In dit geval betekent het echter dat er bij corporaties verplicht 2,4 miljard euro onaangetast moet blijven voor het geval de ijstijd zou aanbreken. Dood geld. Met één simpel besluit kan de ministerraad dit terugschroeven naar 1%. Dan komt zomaar 1,2 miljard euro bij de corporaties beschikbaar voor de bouw van huurwoningen waarnaar nog steeds een hele grote vraag is in het merendeel van ons land.
Laten we het simpel houden: verkoop van BNG aandelen en verlaging van de derivatenbuffer bij corporaties maakt het mogelijk om onze economie een oppepper te geven van maar liefst 2,5 miljard euro. Zonder dat het de schatkist één cent kost. Als deze 2,5 miljard goed wordt aangewend om de economie te stimuleren kan dat ons helpen sneller door het dal te komen. Veel geleerde rekenmeester hebben laten zien dat een goed gerichte investering er voor zorgt dat van elke euro weer de helft terugvloeit in de schatkist middels BTW- en loonbelasting. Tel uit de winst: 2,5 miljard investeringsimpuls moet toch goed zijn om een veelvoud aan goede marktinvesteringen los te maken; Die 2,5 miljard kost de schatkist niets. Sterker nog: als elke euro daarvan leidt tot 4 euro’s aan marktinvesteringen (in de woningbouw zal die verhouding nog veel gunstiger liggen) dan komt van die 4 euro de helft nog weer terug in de schatkist als btw en loonbelasting. Tien miljard aan marktinvesteringen zorgt voor vijf miljard aan overheidsinkomsten.
Veel begrotingsdeskundigen voelen niets voor het doen van uitgaven op basis van “de cost die voor de baat uitgaat”. Of de dan veronderstelde inverdieneffecten (de baat) er later ook echt zullen komen, is volgens die deskundigen zo onzeker dat het risico om alvast uitgaven te doen niet kan worden genomen. Bij mijn voorstel is het anders: het geld is er al. Het is dood en we maken het levend. Niks geen riskante voorschot op onzekere inverdieneffecten. Wie kan daar nu tegen zijn?
Jos Feijtel
Voormalig directeur Bestuurlijke en Financiële Organisatie bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken (nu BZK); Dir.eigenaar van Wonen-Innovatie-Werkplaats
Cover: ‘Stijgende waarde van vastgoed’ door Tattoboo (bron: Shutterstock)
Door Jos Feijtel
Adviseur versnelling woningbouw
