Opinie Leegstand heeft terecht op alle overheidsniveaus volop aandacht. Er moet wat gebeuren en er zal forse sloop nodig zijn. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) bevestigde in haar balans voor de leefomgeving 2014 wat we allang wisten. We moeten voorzichtig zijn met nieuwbouw en duurzame verstedelijking komt nauwelijks van de grond.
Het is eigenlijk te zot voor woorden dat aandacht nodig is voor iets simpels en logisch als duurzaam verstedelijken. Dit betekent niets meer dan de vraag opvangen in bestaand stedelijk gebied en het benutten van de ruim voorhanden voorraad leegstaande gebouwen.
In veel regio's is men volgens de PBL-balans niet in staat de regionale noodzaak en behoefte aan plannen te motiveren laat staan regionaal af te stemmen. De bouwsector reageerde kansloos verkrampt op alle berichten over de 'rem op nieuwbouw'. Landelijk sprak de PvdA op 25 september over een groots 'deltaplan tegen de leegstand'. D66 ging een stap verder. Het rijk moet provincies die in gebreke blijven, opleggen leegstand aan te pakken.
Ik vind al die aandacht voor de aanpak van leegstand prima. Ik kijk nu al weer uit naar de reacties op nieuwe leegstandscijfers van Locatus, DTZ, NVM of het Kadaster. De problematiek van leegstand kan niet vaak genoeg worden herhaald. Herhaling van deze boodschap is de kracht achter de noodzakelijke urgente verduurzaming van de sector. Het is de motivatie om te stoppen met het motto 'bouwen, bouwen, bouwen'. Er is gewoon te veel leegstand en deze neemt in veel regio's toe. Dat is erg, kost geld en besmet de omgeving. De private en publieke sector zijn aan zet. Een mooi voorbeeld is Tilburg waar verontruste ondernemers in het centrum zien dat er iets moet gebeuren en zelf het initiatief nemen.
Ik richt me in deze bijdrage, mede gelet op aanstaande provinciale verkiezingen, hoofdzakelijk op de rol van de publieke sector.
Laatst woonde ik een bijeenkomst van de provincie Brabant bij. Daar kwam men uit op een voorzichtige raming van maar liefst 14 miljoen vierkante meter leegstand aan winkels, kantoren, bedrijfsruimte, woningen, boerderijen en kerken/erfgoed. Hier komt maatschappelijk en zorgvastgoed (gemeente- en ziekenhuizen) nog bij. We ontkomen niet meer aan sloop en ruïnebeleid. Ik roep provinciale fracties op om zich over sloop- en ruïnebeleid uit te laten. Als je in Brabant ziet hoeveel zachte en harde nieuwbouwplannen voor met name winkels, bedrijfsruimte en ook kantoren nog boven de markt hangen, dan moet ook hier echt iets gebeuren.
Lokaal zal men in deze financieel lastige tijden moeten doorgaan met geleidelijk afboeken en duurzaam verstedelijken serieus nemen. Ga lokaal uit van drie zaken:
Wat willen de vastgoedeigenaar en de ondernemer?
Kan het programma in een bestaand gebouw? Menig gebouw schreeuwt om een nieuw programma.
Er is weinig vraag naar nieuwbouw, dus als je nieuwbouw in een plan opneemt, moet de behoefte keihard worden onderbouwd. In die zin zijn de pilots 'vraaggericht ontwikkelen' in Helmond (gemeente, provincie, BZW en BOM) en de pilot verzakelijking in Deurne (gemeente en BOM) goede voorbeelden. Vanuit het Fontys RAAK-onderzoeksproject 'Leegstand Leeft' zijn we in Zuidoost-Brabant met publieke en private partijen ook bezig kleine stappen te zetten richting verduurzaming.
Regionaal wordt het de komende tijd minder gezellig en vrijblijvend. Men zal echt moeten samenwerken en regionaal baten, maar zeker ook kosten en pijn moeten verdelen. Zo versterk je het vestigingsklimaat.
Hoopgevend is dat in de Metropoolregio Eindhoven dit besef meer en meer doordringt. Natuurlijk is dit nog maar het begin, maar toch. Provinciaal moet men de wettelijk vastgestelde 'ladder duurzame verstedelijking' (eerst bepalen of er echt vraag is en zo ja alles op alles zetten te bouwen in bestaand stedelijk gebied en als dat echt niet kan te bouwen buiten bestaand stedelijk gebied) gewoon opnemen in de verordening en handhaven.
Ik zou graag tijdens provinciale verkiezingsdebatten willen horen, waarom dit zo moeizaam gaat en hoe men dit hoger op de agenda gaat zetten. Ga als provincie door op de ingeslagen weg, klip en klare vastgoedcijfers te verzamelen. Zorg er blijvend voor dat lokaal en regionaal de objectieve ramingen ambtelijk en politiek bekend zijn en worden gebruikt. Werk samen met regionale en landelijke kennisorganisaties.
Laten we duurzaam verstedelijken hoog op de agenda zetten voor de provinciale verkiezingen. De provincie is een van de belangrijke publieke spelers, die echt aan zet is. Het gaat hierbij niet sec om de aanpak van leegstand, maar om het versterken van bestaand gebied en zeker het versterken van stads- en dorpscentra.
Cover: ‘2014.12.01_Aan ruïnebeleid is niet te ontkomen_cov’
Door Cees-Jan Pen
Lector De Ondernemende Regio | Fontys Hogescholen
