Aanpakken van winkelleegstand is pionieren

Leegstand neemt gestaag toe

De leegstand van winkels in Nederlandse dorpen en steden neemt gestaag toe. Op dit moment bedraagt de leegstand gemiddeld 6,4 procent. Dat lijkt weinig, maar betreft in absolute oppervlakte een kleine 2 miljoen m2. Winkelleegstand concentreert zich op B1-, B2- en C-locaties: aanloopstraten, decentrale winkelstrips, wijkwinkelcentra en meubelboulevards. Sinds 2005 is daar de winkelleegstand gestegen tot 8 procent voor B1-locaties, 10 procent voor B2-locaties en bijna 12 procent voor C-locaties. De huidige omvang en verwachtingen van winkelleegstand verschillen sterk per regio, stad, per winkelgebied en zelfs per straat. Het is bekend dat diverse factoren van invloed zijn op winkelleegstand, onder meer vergrijzing, economische stagnatie, bevolkingskrimp, opkomst van internetverkoop en sterke toename van de winkeloppervlakte in de laatste decennia.

Concentratie van winkels om aantrekkelijkheid te vergroten

De Noorderboulevard, bestaande uit de Zwart Janstraat en Noordmolenstraat, is een winkelstraat van twee kilometer in Rotterdam-Noord. Als winkelstraat functioneert de Noorderboulevard niet optimaal. De afstanden zijn te lang, winkels zijn niet aaneengeschakeld en de branchering laat te wensen over. Deelgemeente en winkeliers stelden vast dat een concentratie van winkels naar een deel van de straat de aantrekkelijkheid van de boulevard als gezellig winkelgebied zou kunnen vergroten. Het versnipperde eigendom van de panden in deze straat stelt partijen voor een uitdaging.

Stedelijke herverkaveling in de Zwart Janstraat

Om deze concentratie mogelijk te maken, moeten bestaande winkelruimten worden verbeterd, gekoppeld of getransformeerd naar andere functies zoals wonen. Ook zou een ruimtelijke herverdeling van de huidige gebruikers moeten plaatsvinden om tot een betere branchering van de straat te komen. Deze taken worden uitgevoerd door een nieuw op te richten, lokaal vastgoedfonds. Een deel van de pandeigenaren wordt uitgenodigd om zijn bezit in dit fonds in te brengen. Waardering van de panden gebeurt door een onafhankelijke taxateur. In ruil voor overdracht van het pandeigendom aan het vastgoedfonds ontvangen de deelnemers aandelen en een dividenduitkering. Eén eigenaar – het vastgoedfonds – maakt het eenvoudiger om winkels in bepaalde delen van het winkelgebied te transformeren om daarmee een kleiner, maar aantrekkelijker winkelgebied over te houden.

Investeren en revitaliseren

Twee andere aanpakken in Rotterdam vinden we in de Nieuwe Binnenweg en de Boulevard-Zuid. Beide gebieden vervullen de functie van wijkwinkelcentrum, met een aanbod van bijzondere winkels, en kenden voor de aanpak plaatsvond een substantieel leegstandspercentage (tot 25 procent) en verpaupering. Dit is in beide gebieden succesvol teruggebracht.

Aanpak Nieuwe Binnenweg

Samenwerkingspartners: (deel)gemeente, woningcorporaties, Kamer van Koophandel, ondernemersvereniging en sponsoren

Herinrichting van de straat

• . Verbetering van de bestrating en uitstraling van de buitenruimte op de Nieuwe Binnenweg, aanpak van het exterieur van winkelpanden (reclame-uitingen en rolluiken) en aanpak van overlastgevende bedrijvigheid.
• Aanpak achterstallig onderhoud (pand voor pand).
Iedere pandeigenaar ontving afzonderlijk een aanschrijving van Stadsontwikkeling wat er aan het pand opgeknapt moest worden. Daarbij is rekening gehouden met de karakteristieke details per pand, die behouden moesten blijven.
• Aantrekken nieuwe winkeliers.
Actieve werving van nieuwe bedrijven en bewaken van branchering. Het doel is om te komen tot een breed gedragen en zelfredzaam ondernemerscollectief van ‘oude’ en ‘nieuwe’ ondernemers.

Bovenstaande pijlers zijn grotendeels gefinancierd middels een combinatie van Europese EPRO-financiering en middelen van de pandeigenaren en de (deel)gemeente. In 2012 ontving de Nieuwe Binnenweg de Winkelstraatprijs. De Nieuwe Binnenweg kent inmiddels 3 delen, met afzonderlijke thema’s: leefwereld, culinaire wereld en avontuurlijke wereld.

Aanpak Boulevard Zuid

Samenwerkingspartners: (deel)gemeente, ondernemerscollectief stichting Winkelboulevard Zuid

Verjonging en verbreding eigenarenplatform

• . Een bestuur van enkele op leeftijd zijnde vastgoedeigenaren is uitgebreid met jonge en moderne vastgoedeigenaren. Het bestuur vertegenwoordigt nu meer het gehele gebied.
• Nieuw ondernemerschap.
Een nieuwe gedreven, divers samengestelde en ter zake kundige generatie ondernemers introduceert nieuwe concepten en producten, waarbij ingespeeld wordt op bevolkingssamenstelling.
• Fysiek aanpakken van het winkelaanbod.
Een goed bereikbaar en herkenbaar straathart fungeert als aankomst- en oriëntatiepunt voor bezoekers. Daarnaast is er ook bewust voor gekozen om in aanpalende gebieden geen nieuwe winkelmeters toe te staan.

Bovenstaande onderdelen zijn een selectie uit de aanpak van de Boulevard-Zuid. De aanpak leidde er ondermeer toe dat de bereidheid bij ondernemers en vastgoedeigenaren om te investeren is gestegen, en ondernemers enthousiaster zijn geworden om deel te nemen aan activiteiten die de straat op de kaart zetten.

Meer informatie

Wilt u verder lezen over winkelleegstand?
- Kamer van Koophandel, Winkelleegstand praktisch oplossen
- Locatus, Rapport Winkelleegstand 2013
- Platform31, Kennisdossier Winkelleegstand

Neem voor vragen over dit artikel contact op met Hanneke van Rooijen, Platform31, hanneke.vanrooijen@platform31.nl