Opinie Dat demissionair minister Hugo de Jonge het makkelijker maakt om aan dorpen en steden ‘een straatje erbij’ te bouwen, kan niet rekenen op instemming van columnist Wouter Veldhuis. Hij wijst op nadelige effecten, zoals prijsopdrijving van grond en extra hinder voor de transitie van het landelijke gebied. “Ruimtelijke ordening is geen schuifpuzzel met extra bonusvakjes die je in kunt zetten als het even niet lukt.”
Het zou zomaar waar gebeurd kunnen zijn. Toen de laatste ambtenaar in 2010 de deur van het Ministerie van VROM achter zich dicht trok, stak deze nog snel de broncode van het ruimtelijk beleid in zijn/haar aktetas. En dat was maar goed ook. Want al snel werd duidelijk dat ruimtelijke ontwikkeling gewoon doorgaat, met of zonder ministerie. Gelukkig hadden we nog de broncode waarmee in korte tijd de Ladder Duurzame Verstedelijking opgesteld kon worden.
De Ladder verplicht lokale overheden sinds 2012 tot een goede onderbouwing van nut en noodzaak van een nieuwe stedelijke ruimtevraag, alsmede een zorgvuldige ruimtelijke inpassing van de nieuwe ontwikkeling. Daarmee is het een hele effectieve en slimme manier om zonder een nationaal plan toch kaders mee te geven voor een goede ruimtelijke ordening op lokaal niveau. Recent onderzoek toont aan dat de Ladder gemeenten nog steeds helpt tot goed onderbouwde democratische besluitvorming te komen. Bovendien leidt het niet tot vertraging van plannen en noemenswaardig extra werk, zeggen marktpartijen en overheden.
Een onbegrijpelijke stap, precies op het moment dat iedereen – van links tot rechts – roept om meer regie op de ruimtelijke ordening
Dit weerhield het Economisch Instituut voor de Bouw er niet van om frontaal de aanval te openen op de verplichte goede onderbouwing van nieuwe woningbouwplannen. Niet op basis van feiten maar op basis van ideologie: regelgeving kan niet goed zijn om de markt te laten doen waar ze goed in is, in dit geval woningen bouwen. En mede dankzij het charmeoffensief van ‘het straatje erbij’ boekt het EIB succes. De minister voelt zich namelijk zo onder druk gezet dat hij bereid is woningbouwplannen tot 50 woningen vrij te stellen van de Ladder Duurzame Verstedelijking. Een onbegrijpelijke stap, precies op het moment dat iedereen – van links tot rechts – roept om meer regie op de ruimtelijke ordening.
De aanpassing van de drempel zal geen enkele woning extra opleveren, ben ik bang. Natuurlijk, de plannen die via de Ladder al op de plank lagen gaan gewoon door. Maar door de vrijstelling tot 50 woningen zal men de komende jaren vooral druk zijn met de jacht op grondposities bij stads- en dorpsranden. Verschillende wetenschappelijke onderzoeken tonen echter aan dat strategische grondposities van marktpartijen weinig bijdragen aan woningbouwproductie en vooral leiden tot prijsopdrijving. Vanuit het oogpunt van de belegger loont het namelijk de moeite om in een markt met stijgende woningprijzen niet te ontwikkelen, in afwachting van een hoger rendement in de toekomst.
Maar nog veel belangrijker is dat deze grondposities op veel plekken belemmerend kunnen werken voor grote transitieopgaven in het landelijk gebied. We hebben veel ‘schuifruimte’ nodig in het landelijk gebied voor de transitie in de landbouw, het herstel van ecologische systemen en de klimaatadaptatie. En dan zijn grondposities voor woningbouw meestal een forse blokkade om deze ambities te kunnen realiseren, vanwege de hoge grondwaarde. Ruimtelijke ordening is geen schuifpuzzel met extra bonusvakjes die je in kunt zetten als het even niet lukt. We moeten het doen met de ruimte die we hebben en daarom is de Ladder Duurzame Verstedelijking een groot goed.
Cover: ‘Wouter Veldhuis Column Cover’ door Esther Dijkstra (bron: Illustratie Esther Dijkstra, bewerkte foto Arenda Oomen)
Door Wouter Veldhuis
Stedenbouwkundige - Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving - Directeur MUST
