‘Als het zelfbouwideaal mislukt, ligt dat niet per se aan duistere machten’

'Duivensteijns zelf aangebrachte oogkleppen zitten hem danig in de weg.'

*"Structuur bouw lijkt rem voor zelfbouwers onafhankelijk onderzoek gewenst"

In zijn betoog verwijst Duivesteijn naar de prestaties in Almere. Dat was te verwachten. Misschien goed om daarbij even stil te staan.

In zijn tijd als wethouder heeft hij kans gezien om enerzijds een discussie los te trekken en anderzijds zo goed als alle ontwikkelaars en ook diverse corporaties tegen zich in het harnas te jagen. Hun aanpak, projectmatig ontwikkelen, stond hem niet aan.

Dat mag hij vinden. Het is wel goed om ons te realiseren dat in zijn tijd als wethouder de stad Almere voor het eerst te maken kreeg met een krimp van het aantal inwoners. Zijn wens om de grootschalige projectbouw terug te dringen is daar gelukt. In het artikel in BNA-nieuws: “de grootschalige projectbouw, lang geoliede machine, is vrijwel stilgevallen”.

De wethouder heeft zijn doel bereikt. Maar is dat stilvallen nu gecompenseerd door de zelfbouw? Bij lange na niet. Dat is alleen al te zien aan het feit dat Almere niet groeit, maar krimpt. Het feit dat Almere recent € 200 miljoen moest afboeken heeft dan ook zeker te maken met het wegjagen van de ontwikkelaars Wie niet met verschillende partijen kan en wil samenwerken komt snel alleen te staan.

Terwijl Almere de ‘groeikern’ van zelfbouw had moeten zijn. Als er toch één plaats is waar zelfbouw in de watten is gelegd – indirect zelfs gesubsidieerd – en voorgetrokken op elke andere vorm van woningbouw, dan is het Almere wel. Almere bewijst dus het tegendeel van Duivesteijns ideaal..

Zou het dus zo kunnen zijn dat niet iedereen die een nieuwe woning wenst, die zelf ook zou willen bouwen? Zouden er ook mensen zijn die, meer of minder, ontzorgd willen worden als ze naar een nieuwbouwwoning wensen te gaan? In de optiek van de senator is dat blijkbaar niet voorstelbaar. Maar dan moet hij toch echt uit zijn dromen worden verlost: veel mensen hoeven niet zo nodig zelf te bouwen. Duivesteijns zelf aangebrachte oogkleppen zitten hem danig in de weg. Zelfbouwers laten zich niets voorschrijven vanuit een politiek ideaal.

Feiten

1. Zelfbouw compenseert niet de terugval van de traditionele woningbouw. CBS cijfers tonen aan dat het aandeel zelfbouwwoningen sinds ca. 1981 vrijwel constant is, tussen de 12 en 15%. Dat is niet veranderd tijdens de crisis.

2. Zelfbouwers zijn bij lange na niet die door Duivesteijn zo gewenste categorie die ook echt “woonproducent is, die zijn huis samen met een architect from scratch ontwikkelt”. Integendeel: zelfbouwers kiezen voor 69% een z.g. cataloguswoning. (Zie het rapport Woonkennis Jaarrapport 2011/12/De Regie BV).

3. Zelfbouw kan ook voor mensen met een laag inkomen volgens Duivesteijn. Misschien een beetje waar omdat in Almere zelfbouwers 40% van de hypotheekrente op de grond rentevrij krijgen. Terzijde: waarom krijgen anderen dan zelfbouwers dat niet? Maar overigens: landelijk is de WOZ-waarde van de zelfbouwwoningen tussen de € 290.000 en € 450.000.

4. Niet iedereen wil heel veel energie stoppen in de nieuwe woning. In Cobouw van 13 oktober jl. bijvoorbeeld blijkt dat compleet gerenoveerde woningen veel meer in trek zijn dan de oude woningen waarin nog veel moet worden opgeknapt. In Rotterdam en Den Haag worden sterk verouderde woningen “hoogwaardig gerenoveerd” en dan verkocht. Dat loopt blijkbaar beter dan het aan de man brengen van de sterk verouderde woningen. Ook hier dus: niet iedereen wil zelf klussen of uitbesteed zelf renoveren. Een belangrijk deel van de gegadigden kiest blijkbaar voor ontzorgd kopen.

Aan de hand van een voorbeeld in de Spoorzone in Delft (nu Nieuw Delft geheten) laat de senator zien hoe kleinzielig en dom ontwikkelaars in de weer zijn als ze een casco aanbieden. Hij zet dan de verschillen tussen zelfbouw en projectbouwers uiteen. Bij de eerste gaat het om “kleine en overzichtelijke bouwplannen die individueel gebouwd worden”. “De projectbouwers moeten het hebben van serieproductie”.

Blijkbaar komt de ex-wethouder al een tijdje niet meer op bouwplaatsen van ontwikkelaars. Zijn suggestie dat het bij ontwikkelaars om eindeloze series gaat is volstrekt achterhaald. Elke ontwikkelaar weet dat het steeds meer om kleine bouwplannen gaat en waarbij inbreng van kopers voorop staat. Net als samenwerken met andere partijen dagelijkse kost is geworden.

Evenzeer is zijn kijk op Vinex-wijken zeer vertroebeld. Hij noemt het een “opeenhoping van voorspelbare standaardproducten”. Dit is werkelijk een grove en ook zeer hautaine aantijging nu keer op keer uit onderzoek komt vast te staan dat de bewoners van deze wijken daar met heel veel plezier wonen. De Vinex Atlas is een staalkaart van woonplezier.

Het hele betoog van de senator mondt uit in de stelling dat opnieuw “de tijd rijp is voor een werkelijk onafhankelijk onderzoek naar de structuur en gedragingen van de bouwnijverheid, met als doel na te gaan of de innovatiekracht van en zelfbouw door burgers wel voldoende ruimte krijgt”.

Waarom zo’n onderzoek? In Almere waar de zelfbouwer werd gekoesterd kwam slechts een armzalig aantal woningen tot stand. Zou het kunnen zijn dat niet iedereen het ideaal van Duivesteijn deelt? Dat lijkt me een simpele en meer voor de handliggende conclusie.

Als het iemand niet lukt om zijn ideaal te realiseren, kun je natuurlijk duistere machten (de structuur van de bouwnijverheid) de schuld proberen te geven. In de politiek van sommige dictators wordt dan steevast een ‘buitenlandse macht’ opgevoerd, om eigen problemen toe te dekken. De senator lijkt los van het volk. Spreekt hij ook namens het volk? Dat mag ten zeerste worden betwijfeld. Niet iedereen deelt zijn eenzijdig ideaal.

Zie ook:

- Proces, kosten en tevredenheid bij zelfbouw in Almere
- Documentaire & verslag: "Bouw 't zelf slaat een piketpaal voor toekomstig ontwikkelen"
- [SERIE] Lessons & Trends to GO over zelfbouw