Nieuws De 30 energieregio’s willen veel meer hernieuwbare energie opwekken dan in het Klimaatakkoord is afgesproken. De ruimtelijke inpassing en de betrokkenheid van burgers bij de uitwerking van de Regionale Energie Strategieën vragen nog wel de nodig aandacht. Dat blijkt uit een analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving.
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de 30 energieregio’s (zie kader) gezamenlijk de opwek van minimaal 35 terrawattuur (Twh) hernieuwbare energie mogelijk maken. Uit de ingediende concept-Regionale Energie Strategieën (RES’en) die begin juni openbaar zijn gemaakt, telt dit op tot liefst 50 Twh. Volgens een analyse begin deze maand door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) liggen er echter nog "fundamentele keuzes op tafel over verantwoordelijkheden, financiering en regelgeving", onder meer over investeringen voor de benodigde infrastructuur. Ook ontbreekt het aan (voldoende) aandacht voor de betrokkenheid van burgers en de ruimtelijke inpassing van de plannen.
Wat zijn RES'en en energieregio's?
In energieregio’s werken de lokale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) aan het opstellen van hun Regionale Energie Strategie (RES). Samen met bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, netbeheerders en inwoners brengen ze mogelijkheden voor lokale energiebesparing (zoals door isolatie van woningen en andere gebouwen) en duurzame opwek van energie in kaart, plus de gevolgen daarvan voor het energienetwerk. Om te zorgen dat iedereen kan deelnemen aan de veranderingen die het Klimaatakkoord met zich meebrengt, is Nederland door de Rijksoverheid ingedeeld in 30 regio’s. Bekijk hier alle regio's.
Ruimtelijke inpassing
Uit de analyse van het PBL blijkt dat voor 27 Twh al vastgestelde plannen bestaan of dat deze in uitvoering zijn. Voor de overige ambities is de ruimtelijke inpassing nog onduidelijk. “De mate van uitwerking verschilt sterk tussen regio’s en deelregio’s. De ruimtelijke consequenties van een RES zijn in de meeste gevallen nog niet zichtbaar. Soms zijn zoekgebieden ruim gekozen en vaag omgrensd. Ruimtegebruik beperkt zich vaak tot het ‘inpassen’ van energie-installaties in zoekgebieden”, concludeert het PBL.
Hoewel de RES’en nog uitgewerkt moeten worden in concrete plannen, hebben de meeste regio’s (vanwege de weerstand die windmolens oproepen) een voorkeur voor zonne-energie. Het PBL vraagt daarnaast aandacht voor regio-overstijgende vraagstukken. Zo kunnen ruimtelijke keuzes in regio’s (ongewenst) effect hebben op gebieden van nationaal belang zoals Natura-2000 gebieden en het Groene Hart. Bovendien kunnen keuzes van verschillende regio’s in grensgebieden tot ‘ongewenste energielandschappen’ leiden omdat de energie-infrastructuur te dominant wordt in het landschap. In deze gevallen is meer afstemming tussen energieregio’s gewenst.
Onzeker over participatie
Het PBL concludeert in zijn analyse dat alle regio’s bij het opwekken van duurzame energie aandacht geven aan participatie en lokale inbreng, zoals in het Klimaatakkoord is afgesproken. Over het algemeen echter zijn “regio’s onzeker over wat het beste moment is om burgers te laten participeren. Vaak is die participatie pas later in het proces voorzien, bijvoorbeeld op een moment dat zoekgebieden voldoende concreet zijn om erover in gesprek te gaan.”
In de praktijk blijkt dat gesprekken tussen overheden en burgers over concrete zonnevelden of windturbines in het landschap nogal eens moeizaam verlopen. Minister Ollongren (BZK) gooide in september olie op het vuur door te pleiten voor duurzame energie-opwekking op zee.
Volgens de Natuur- en Milieufederaties ontbreekt het in de RES'en aan aandacht voor de natuur en het landschap. Zij publiceerden daarom begin deze maand een handreiking om deze twee een "volwaardige" plek te geven.
Cover: "Windmolens 27-9-18” (CC BY 2.0) by Bas van Oorschot
Cover: ‘Windmolen in landschap -> Windmolens 27-9-18" (CC BY 2.0) by Bas van Oorschot’ door Bas van Oorschot (bron: Flickr) onder CC BY 2.0, uitsnede van origineel
Door Joost Zonneveld
Hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu
