Apotheose ODE: aanpak Zuidelijke IJ-oever culmineert in nieuwbouw Booking

Club 11. Niet alleen voor Amsterdammers maar ook voor menige feestganger van buiten de hoofdstad was het een bijzondere plek. Op de 11de verdieping van het inmiddels gesloopte brute Post CS-gebouw, dat in de jaren zestig ontworpen werd door architectenbureau Merkelbach en Elling. Hier was een club gevestigd nadat de PTT-medewerkers waren vertrokken.

Vervaagde vloer

In afwachting van wat er met het gebouw aan de kop van het Oosterdokseiland pal naast het centraal station van Amsterdam zou gebeuren, was de club gevestigd in de voormalige gymzaal van de postbeambten. Opvallend element was de sportvloer met een half vervaagd lijnenspel in primaire kleuren.

Een bijzondere plek voor wie er ooit geweest is en er werd door menigeen getreurd over de sloop van het bijzondere gebouw – de lagere postsorteergebouwen waren daarvoor al afgebroken. Maar het voormalige postgebouw kon simpelweg niet ingepast worden in de vernieuwing van het eiland. Zo stelde althans Kees van Ruyven, tot begin dit jaar supervisor van de veel grotere gebiedsontwikkeling Zuidelijke IJ-Oever. Hij sprak deze week tijdens de opening van het inmiddels voltooide forse hoofdkantoorgebouw van Booking.com.

Club 11 vertrok onder een andere naam naar elders in de stad en gebiedsontwikkelaar BPD zon op een passende invulling van het laatste kavel van het eiland dat op de nominatie voor transformatie stond. Harm Janssen, algemeen directeur Nederland van BPD, liet weten dat de gebiedsontwikkelaar het perceel in 2000 via een tender in handen kreeg. Na de sloop van het laatste gebouw liet de crisis zich gelden en toen het tij keerde bleef de vraag hoe hier een goede bestemming aan te geven.

Net op het moment dat BPD met de gemeente Amsterdam in overleg wilde om misschien toch meer woningen toe te voegen aan het eiland, meldde Booking zich met UN Studio van Ben van Berkel. Er was de stad veel aan gelegen om het online reisplatform voor Amsterdam te behouden en ook BPD was snel overtuigd, waarna vanaf 2016 een uitermate ingewikkeld bouwproces gestalte zou krijgen. Het overgrote deel van het Oosterdokseiland was namelijk vlak voor de crisis al volledig in bedrijf genomen met een nieuwe mix van onder meer (deels betaalbare) woningen, een hotel, conservatorium en de nieuwe centrale bibliotheek van de hoofdstad.

Overkluizing spoor

Dat had een levendig stuk stad met veel gebruikers opgeleverd, maar dit liet zich niet altijd gemakkelijk verenigen met het bouwen van een enorm complex, liet ook Janssen doorschemeren tijdens de opening. En dat is ook te zien aan de overkluizing aan de spoorkant. Net als bijna alle andere gebouwen staat het nieuwe complex op enorme betonnen palen en hangt het over de straat langs het spoor.

Het nieuwe complex waarvan Booking.com hoofdafnemer is, is met 63.500 vierkante meter een van de grotere hoofdkantoren in Nederland en vervangt liefst 14 verschillende Booking.com-locaties in Amsterdam, de stad waar het Amerikaanse bedrijf in 1996 zijn hoofdkantoor opende en sindsdien gestaag gegroeid is. In de nieuwe Headquartes kunnen 5000 mensen werken en dat is nogal een diverse groep mensen. Onder de 10.000 werknemers die Booking wereldwijd heeft zijn 108 verschillende nationaliteiten en past daarmee goed bij de samenstelling van Amsterdam met bewoners met liefst 180 diverse paspoorten.

Publieke functie

In het complex van UN Studio zitten naast de kantoorruimte ook nog 41 woningen en 1500 vierkante meter die een publieke functie krijgen. Arjan Dijk, senior vice president van Booking, kon nog niet zeggen wat daar in komt maar zeker is dat het geen dure horeca wordt. Het bedrijf wil vanuit maatschappelijk ondernemerschap – social return - iets teruggeven aan de stad waarmee ook het gemixte karakter van het Oosterdokseiland wordt benadrukt. De rest van het complex is alleen toegankelijk voor medewerkers en relaties van Booking.com.

Het fraaie complex van UN studio past niet alleen naadloos in het getransformeerde Oosterdokseiland pal naast de oude binnenstad, in het gebouw wordt duidelijk hoe het nieuwe werken eruit ziet. Dijk geeft aan dat er nog wel even getwijfeld is hoe om te gaan met werken tijdens en na corona. Maar de topman is ervan overtuigd dat samenkomen belangrijk blijft. Daarom zijn kosten nog moeite bespaard om de werknemers te behagen. Het is een open gebouw met veel groen en de enorme raampartij geeft een voortdurend uitzicht op de stad.

Onderdeel van de stad

Ben van Berkel legt uit dat gezondheid het leidende principe is geweest bij het duurzame ontwerp. Fysiek door bewegen aan te moedigen, sociaal door nadruk te leggen op ontmoeten en mentaal onder meer door een optimale akoestiek. Toch is in het gebouw bijvoorbeeld geen fitnesscentrum te vinden. Het idee hierachter is dat het complex onderdeel van de stad moet worden. Werknemers hebben in het hart van Amsterdam immers alle voorzieningen binnen handbereik. Bovendien wil het bedrijf zich niet alleen in de stad vestigen, maar daar ook onderdeel van zijn. Het zijn twee redenen om het complex city campus te dopen.

Met de voltooiing van het Booking.com complex op het Oosterdokseiland is de Amsterdamse Zuidelijke IJ-Oever ook zo goed als gereed; de strook van het Oostelijke tot het Westelijke Havengebied aan het IJ plus het Oosterdok. Een gebiedsontwikkeling die zo’n dertig jaar in beslag heeft genomen. Het begon met plannen voor een Manhattan aan het IJ. Dat gaf vervolgens onbedoeld de aanzet voor de ontwikkeling van de Zuidas als tweede centrum van de hoofdstad. De oever op zuid transformeerde uiteindelijk zelf naar een gebied met een menselijke maat en een mix van wonen, werken en (culturele) voorzieningen. Het Oosterdok is daarvan misschien wel het meest levendige deel geworden, wat voornamelijk op het conto van de bibliotheek komt. Het is ook het enige deelgebied waar geen oud gebouw meer overeind staat, alleen het drijvende Chinese restaurant Sea Palace heeft de transformatie overleefd.

Nog genoeg te doen

Oosterdokseiland mag dan af zijn, de stad is dat natuurlijk nooit. Hoewel zijn werk als supervisor erop zit, kan Van Ruyven nog wel een paar urgente opgaven in de directe omgeving noemen. Zo moet er nog een grote fietsenstalling in het IJ komen en, ingrijpender: de capaciteit van het centraal station moet volgens hem nodig aangepakt worden. En aan de andere kant lonkt de transformatie van het Marineterrein al een tijdje.