Bedrijventerreinen lopen vast door scheefwerken en schuifimpasse

Van Leiden tot Enschede en van Den Haag tot Oss. Overal in Nederland wordt het potentieel gezien van bedrijventerreinen als woningbouwlocaties. Het levert buurten op met rauwe randjes en soms levendigheid, maar het zorgt ook voor druk op de werkgelegenheid. Eerder schreef Cees-Jan Pen, lector van De Ondernemende Regio aan de Fontys Hogeshool: “Er is door alle focus op wonen en high tech te weinig aandacht voor de basis en ruimte voor het gewone MKB.” Het artikel ging over Den Haag, maar past in een landelijke tendens.

Scheefwerken en schuifimpasse

De stukadoor, autoreparateur en timmerman, ze kampen allemaal met schaarse ruimte en hoge huren. Voor aandeelhouders en ontwikkelaars is woningbouw lucratiever, dus als het bestemmingsplan wordt gewijzigd krijgen MKB-bedrijven het zwaar. Dat constateert Platform31 in het rapport Ruimte voor Economie en Werk. Het kennisplatform bracht daarin de uitdagingen, successen, knelpunten, kansen en behoeften van de bedrijventerreinen in het G-40 netwerkwerk in kaart.

Woningbouw is een belangrijke factor in de druk op bedrijventerreinen, maar wordt verhoogd door een aantal andere tendensen, ziet Platform31. Zo stelden gemeenten de afgelopen jaren weinig eisen aan wie zich op bedrijventerreinen vestigden, waardoor ze langzaam volliepen. Bedrijven die de hoge milieucategorieën eigenlijk niet nodig hadden, zagen toch hun kans schoon vanwege de relatief lage huren. Het gevolg: mensen werken in stilte achter laptops op plekken waar beter een timmerman een schuurmachine had mogen aanzetten. Daarbovenop hebben allerlei transities, van digitalisering tot circulariteit, ook een ruimtevraag: datacentra en materialenopslag moeten een plek krijgen in de stad.https://www.platform31.nl/artikelen/ruimte-voor-economie-en-werk/

Als bedrijventerreinen eenmaal op een bepaalde manier zijn ingericht, is dat moeilijk te doorbreken. Gemeenten hebben vaak gebrek aan ‘schuifruimte’, ofwel weinig plek om bedrijven te verplaatsen. Bovendien hebben bedrijven zelf vaak weinig zin om te verhuizen, omdat het te weinig oplevert. Platform31 schrijft dat het voor gemeenten zelf ook meestal te duur is om de uitkoop- of verplaatskosten te betalen. De bedrijven opnieuw ordenen is daardoor moeizaam; clusters van werkzaamheden met een hoge milieucategorie en bedrijven die juist wél met woningbouw te combineren zijn, zijn daardoor moeilijk realiseerbaar.

Kennisdeling en bewegende bedrijven

Het betekent niet dat gemeenten helemaal geen succesvolle woon-werkgebieden weten te realiseren. Verschillende gemeenten hebben werklocaties op een succesvolle manier weten te waarborgen dankzij campussen waar wonen en werken worden gemengd. Het gaat daarbij wel vaak om bedrijven van een lichtere categorie. In het Science Park Leiden zitten universiteitsgebouwen maar is door de gemeente ook grond vrijgehouden voor bedrijven die nu nog niet bestaan. De plek is aantrekkelijk omdat bedrijven dicht bij de kennis zitten, staat in het rapport. Dit is wel vooral geschikt voor locaties waar de gemeente al grond in handen heeft.

Dordrecht wordt door de onderzoekers van Platform 31 genoemd als een gemeente die de schuifimpasse succesvol wist te doorbreken. Enkele grote motor- en scheepsbouwbedrijven verplaatsten zich naar de randen van de stad. “Door de verkoop van Eneco-aandelen en door succesvolle publiek-private en regionale samenwerking ontstond de (eenmalige) mogelijkheid,” staat in het rapport. Centraal in de stad ontstond zo ruimte voor nieuwe bedrijven.

Toch blijft ruimte voor werk in de meeste gemeenten een zorgenkind. De nadruk vanuit het Rijk ligt op woningbouw, zowel wat betreft aandacht als subsidies. Om de ruimte voor economie en werk in de stad te waarborgen, hebben gemeenten behoefte aan een steviger positie van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. En ook geld speelt een rol, met name voor de financiering van verplaatsingen van bedrijven en de herstructurering van bedrijventerreinen (die voor de bedrijven zelf onrendabel is), constateert Platform 31.