Verslag Op 19 februari vond de bijeenkomst Ontmoet Europese Stadmakers plaats in het Gele Gebouw in de Rotterdamse Zomerhofstraat. Op deze avond presenteerden initiatiefnemers van verschillende stedelijke projecten zich. De bijeenkomst was tegelijk de lancering van Re:Kreators, een netwerk van Europese ‘stadmakers’. Het netwerk, geïnitieerd door Hans Karssenberg van Stipo, bestond feitelijk al een tijdje. Maar met de bijeenkomst in Rotterdam kregen de leden de kans om elkaar te leren kennen en om zich te presenteren aan geïnteresseerden.
ZoHo Rotterdam, 19 februari 2015
‘Stadmakers’ of ‘Re:Kreators’ zijn mensen die op een nieuwe manier de stad transformeren. Zij helpen leegstaand vastgoed aan nieuwe gebruikers. Deze gebruikers betalen over het algemeen weinig huur, maar doen wel iets voor de stad: van culturele initiatieven tot het verbinden van bewoners. Zo herscheppen Re:Kreators niet zozeer de fysieke stad, maar meer de manier waarop er in wordt geleefd. De gebouwen zelf worden ongemoeid gelaten. Al was het maar omdat er geen geld is om ze aan te pakken.
“Zijn we nu bezig met de stedenbouw van de toekomst, of zijn we slechts een tijdelijke beweging?”, vroeg Karssenberg zich af in zijn inleiding, “worden we straks, als de economie weer aantrekt, verdreven uit de gebouwen die we in gebruik hebben genomen?” Dat dat geen irrelevante vraag is, bleek uit de afmelding van de Deense delegatie. Hun locatie in Kopenhagen, PB43, werd vlak voor de bijeenkomst verkocht.
-
‘Bijeenkomst Ontmoet Europese Stadmakers - Afbeelding 1’
Patrick van der Klooster, directeur van Air (Architecteur Instituut Rotterdam) en mede-organisator van het symposium, voerde de aanwezigen vervolgens langs de projecten. De deelnemers, afkomstig uit zes verschillende Europese landen, kregen elk zes minuten de tijd om hun project toe te lichten.
De projectpitches
Boekarest
De mensen van Make a Point transformeren met behulp van sponsors een leegstaande fabriek in een buitenwijk van Boekarest tot cultureel centrum. Een in onbruik geraakte watertoren werd gered van de sloop, en doet nu dienst als uithangbord en uitkijktoren.
Londen
Het project van Shuffle, de East London Community Landtrust, betreft een psychiatrische kliniek die is omgetoverd tot bioscoop, galerie en café. Er worden filmavonden gehouden die goed bezocht worden, waaronder ook door oud-patiënten van de kliniek.
Budapest
De deelnemers uit Budapest van architectuurcentrum KÉK bieden architecten tijdelijke werkruimte in een leegstaand kantoor. Met hun website Lakatlan brengen ze de leegstaande panden in de stad in kaart. Verder bemiddelen ze tussen winkeleigenaren en huurders, die een winkel op proef huren. KÉK krijgt geen subsidie, maar heeft wel een Noors fonds bereid gevonden te investeren in het initiatief.
Bordeaux
In Bordeaux is onder de naam Darwin Ecosysteme een oude militaire basis opnieuw in gebruik genomen. De basis zou gesloopt worden, maar de initiatiefnemers organiseren er nu tegen lage kosten diverse culturele evenementen. Er is ook een skatepark gevestigd, naar ideeën van een beroemde skateboarder die tevens initiatiefnemer is.
Rotterdam
In Rotterdam (ZoHo) werken woningcorporatie Havensteder en Stipo samen. Daarmee is dit het enige project waarin een vastgoedeigenaar zelf het initiatief heeft genomen voor een alternatieve aanpak. Maar verder verschilt het project niet van de andere initiatieven, ook Havensteder ontbreekt het aan de middelen om het gebied op traditionele wijze te verbeteren. De gekozen aanpak werkt, alle ruimtes zijn weer verhuurd. Komend jaar richt men zich op het vergroenen van de buurt en het openen van gevels op straatniveau.
Berlijn
Het project Holzmarkt Berlijn is ontstaan als reactie op een bestaand plan om de oever van de Spree in Friedrichshain-Kreuzberg intensief te bebouwen. Bewoners hebben een alternatief plan gemaakt, dat de steun van de gemeente kreeg. Ze hebben zelfs een Zwitsers pensioenfonds weten te interesseren. Het hele terrein van 18.000 m2 is door Stiftung Abendrot opgekocht en wordt voor jaar aan de ontwikkelende coöperatie terugverhuurd.
De pitches gaven een mooie eerste indruk van de projecten. In de aansluitende sessies werden de projecten verder besproken.
In de meeste projecten lag het initiatief voor de ontwikkelingen bij niet-professionele partijen. Mensen die zich de stad aantrekken en die hun energie inzetten om leegstand en gebruikers op een onconventionele manier bij elkaar te brengen. Het leidt tot bemoedigende resultaten: de initiatieven hebben zonder uitzondering een verloederde wijk nieuw leven gegeven.
-
‘Bijeenkomst Ontmoet Europese Stadmakers - Afbeelding 2’
De vraag is wel aan wie dit succes toebehoort. De stad wordt er beter van, en eigenaren en gebruikers van vastgoed ook. Maar de initiatiefnemers worden er over het algemeen niet rijk van en hun succes is ook al niet verkoopbaar, ze zijn immers geen eigenaar van het gebied.
De vraag die meerdere keren voorbijkwam was dan ook, hoe de ontwikkelingen een duurzaam vervolg kunnen krijgen. Zou er een werkend businessmodel te vinden zijn? Of, in de woorden van Paul Elleswijk van ZoHo: hoe kunnen we alle energie omzetten in een verdienmodel? Op die vraag werd nog geen pasklaar antwoord gevonden. Een schone taak voor de Re:Kreators.
Foto's: Gergo Hevesi // Stipo
Zie ook:
Cover: ‘2015.03.16_Bijeenkomst Ontmoet Europese Stadmakers_660’
