Blik in de keuken van ontwerpers

Egbert Stolk verzorgde de inleiding. In zijn onderzoek focust hij zich op complex science, cognitive science, design thinking en cognitive geography. Cognitive geography omdat in design thinking grootschalige gebieden niet gezien wordt als design object. Tegenwoordig wordt alleen een kleinschalig object wat meer onder het domein van industrial design valt, gezien als design object. Onderwerp van zijn promotieonderzoek was het maken van een conceptueel model waarin de dynamiek van het ontwerpproces, design thinking proces, urban design en de dynamiek van de leefomgeving los van elkaar beschreven wordt maar ook verbonden wordt om zo stedelijk ontwerp beter te begrijpen vanuit een wetenschappelijk perspectief.

Dynamiek van stedelijke gebieden vanuit cognitive science

Egbert Stolk heeft complexity theories in steden bestudeerd. Deze theorieën worden beschreven als 'A set of theories of open en complex systems that interact with their surroundings or environment and achieve their order spontaneously by selforganization'. In essentie gaat het om de relatie tussen mentale processen (die de ontwerper kan verbeelden) en de fysieke omgeving.

Zelforganisatie bij vogels

Binnen zelforganisatie is niemand aan de leiding, het is een collectief proces. Er is tevens geen centrale controle voor ontwerp. Dit phenomeen is herkenbaar in steden en ontwerp processen. Hermann Haken beschrijft in zijn stuk 'Synergetics' de interactie tussen de bottom-up en top-down benadering. Hij laat zien hoe men op elkaar inwerkt vanuit de bottom-up benadering waaruit lokale regels ontstaan. Deze regels worden weer toegepast in de top-down benadering. Kortom, zelforganisatie refereert niet slechts naar top-down of bottom-up maar juist naar een interactie hiertussen. Hier komen gaandeweg afspraken uit voort, waar iedereen zich in kan vinden.

Er zijn twee ontwerptypen:

Urban design is zowel 'Intentional (individual) design' als 'Collective (group) design' en stelt regels en structuren vast die zelforganisatie processen faciliteert.

Hoe ontwerpt men steden? 

Alle mensen zijn cognitieve ontwerpers, omdat iedereen in staat is om voorwerpen te produceren. Dit kan in de vorm van een kamer, huis, stad, etc. Het proces van het produceren van voorwerpen kan beschreven worden als de interactie tussen iets dat speelt in de hersenen en dingen die in de omgeving gebeuren.

De dynamiek van de wereld op papier (sketching for design and planning) die langzaam in de echte wereld gerealiseerd wordt, is tevens niet het werk van alleen een individu of groep ontwerpers (collective design) maar een interactie tussen de twee.

Alle mensen zijn in staat om beelden van de toekomst te produceren. Dit komt doordat:

The brain = pro active (constant nieuwe voorspellingen genereren)

De laatste twee manieren van denken zorgen ervoor dat we in staat zijn te plannen en te ontwerpen. Cognitive planning en cognitive designing zijn beide basis bekwaamheden. Pro actief en constructief denken vullen elkaar van nature aan. Zo kunnen zowel planning als design gezien worden als natuurlijke bekwaamheden om om te gaan met complexe stedelijke gebieden.

Rients Dijkstra van Bureau Maxwan ging in op complexiteit van ontwerp en hoe om te gaan met ontwerp in ontwerpprocessen. Kern is het daadwerkelijk begrijpen om zo tot betekenisvolle converstaties te komen. Hierbij geïnspireerd door David Deutsch om kritisch naar de vraag te kijken om zo voortgang te maken. Dus geen ontestbare theorieën of een denkrichting die een veelheid aan variabelen mogelijk laat. Zie:

Voor vandaag: wanneer is ontwerp complex? Hierop is geen beste antwoord. 

- Onvoorspelbaarheid van stakeholders (bijv. verkiezingen)

Rients Dijkstra stelt dat gegeven deze complexiteit niet woorden, maar daden het werk verbeteren. Probeer meer op papier te krijgen, dan erover te praten. Het geeft meer richting en komt sneller dichterbij realisatie. Als handreiking voor het ontwerpen noemt hij:

[P] presenteer (communiceer gedachten en ideeën)

Dit is geen lineair proces, maar ADPADPADPADPADPADPADP als 'design formule':

3. Analyseer nadat je ontwerpt (ontwerp zorgt ervoor dat je weet hoe je kennis moet finetunen)

Goed werk is verricht als een urban planner een betekenisvolle conversatie kan hebben met verschillende stakeholders. Een conversatie tussen bijvoorbeeld de urban designer en planner en traffic engineer.

Koen de Boo

Koen de Boo van Plein06 gebruikt als ondernemer het ontwerp voor publiek, om problemen op te lossen, om mogelijkheden te creëren, actie te ondernemen maar ook om een mogelijk negatief resultaat te tonen. Hij sprak over de verschuiving van klanten in tijd. Het begon met de overheid als klant, waarna private bedrijven voornamelijk klant werden. Momenteel vindt er een verschuiving plaats naar willekeurige mensen (burgers of gebruikers) - ook wel 'citymakers'- die als klant een leidende factor krijgen in stedelijk ontwerp. Het project Skill City is een mooi voorbeeld, waarbij de context gedurende het project veranderde. De burgers namen hierin een belangrijke rol in. Ze begonnen groentes te verbouwen op de locatie om zo het gebied een functie te geven. 

Bekijk ook de video: Complexity in Cities: Are Cities Becoming More and More Complex?