Breda en Tilburg verstedelijken integraal, met dank aan de regio

Ja, natuurlijk speelt het bouwen van duizenden huizen een voorname rol in het Verstedelijkingsakkoord van de regio Breda-Tilburg. In deze afspraak met het Rijk leggen gemeenten, waterschappen en provincie vast wat de komende tien jaar de belangrijkste opgaven zijn. Maar de ambitie is om alle ruimtelijke wensen – van energie tot bedrijvigheid, van wonen tot klimaatadaptatie en van mobiliteit tot natuur – in samenhang te bekijken én daarin prioriteiten te stellen. Breda en Tilburg maken daarbij gebruik van de regionale investeringsagenda (RIA), een instrument om bestuurlijke ambities in regio’s concreet te maken.

Waar komt de noodzaak tot samenwerken in de regio vandaan?

Van het Hof: "Deze regio heeft ambities voor woningbouw, groen, water, economie en de energietransitie. Dat zijn opgaven die een bovenlokale aanpak vragen. Bij alle gemeenten in de regio de Baronie, waarvan Breda de grootste is, is het besef doorgedrongen dat we onze ambities aan elkaar moeten koppelen. Water loopt door de hele Baronie heen en vormt één systeem. Ook economisch vormt het een geheel. Bovendien heeft dit leefgebied een dagelijkse betekenis voor de mensen die er wonen, werken en recreëren. Dan is het ook logisch om de ruimtelijke ambities samen op te pakken."

Was er eerder regionale samenwerking?

Van der Pol: "Jazeker, in Brabant zijn we daar al heel lang heel goed in. We hebben intensief regionaal overleg voor mobiliteit, woningbouw, economie en sociale opgaven. Maar al die overleggen zijn overwegend gericht op bestuurlijke afstemming. Met de RIA doen we dat anders: we kijken heel specifiek hoe onder meer woningbouw, economie, water en natuur zich tot elkaar verhouden. Die exercitie hebben we eerst voor onze eigen regio’s gedaan: de Baronie rondom Breda en Hart van Brabant voor Tilburg. Inmiddels hebben we beide RIA’s ‘aan elkaar geklikt’ om samen tot een verstedelijkingsakkoord met het Rijk te komen. We doen daarmee samen een aanbod aan het Rijk om met ons te investeren in de grote ruimtelijke opgaven waar we in de regio voor staan."

Hoe kom je als regio tot een gezamenlijk plan?

Van der Pol: "Om het werkbaar te maken zijn we uitgegaan van staand beleid. Wat als we het beleid van de dorpen, steden, waterschappen en provincie naast elkaar leggen? In beide regio’s zijn eerder al regionale omgevingsagenda’s gemaakt met een visie voor de lange termijn. De RIA is de concrete uitwerking hoe daar te komen. Dit jaar maken we een nieuwe slag, waarmee we prioriteiten op regionaal niveau maken. Ik ben benieuwd of dit ook echt tot nieuwe keuzes in de regio leidt. Want stel: je neemt verdichting bij de grote OV-knooppunten als uitgangspunt voor verstedelijking. Dan is het wel de vraag hoe je ervoor zorgt dat je overal veerkrachtige en leefbare kernen houdt. Je moet elkaar dus helpen, zonder echte keuzes uit de weg te gaan."

Hoe zijn marktpartijen betrokken bij de RIA?

Van der Pol: "Bij de RIA spreken we niet alleen over bijvoorbeeld woningbouwambities, maar ook over prioritering en fasering. Daarbij praten we ook met marktpartijen hoe we die opgaven vorm kunnen geven. Een mooi voorbeeld daarvan is de opgave die we hebben om aan de oostkant van Tilburg 3.000 woningen toe te voegen. Dat doen we in nauwe samenwerking met Oisterwijk, dat ernaar streeft om 2.000 woningen te bouwen. Daarbij is de behoefte groot om tegelijkertijd het landschap te versterken. Daarom verkennen we als Tilburg, samen met bewonersorganisaties én marktpartijen, of we ‘binnendorps’ kunnen verdichten. Gebiedsontwikkelaars willen daar ook concrete voorstellen voor doen. Dit soort samenwerkingen komen tot stand door de RIA, omdat we daarin duidelijk maken waar de komende jaren wel en niet gebouwd mag worden. Dat is voor iedereen van belang, want als marktpartijen hun geld gericht kunnen investeren, dan komt dit bijvoorbeeld de betaalbaarheid van wonen ten goede. Op deze manier samenwerken, vanuit de integrale opgave naar concrete oplossingen, is hoe we dat voor de hele regio voor ons zien."

Wat hebben jullie van het Rijk nodig?

Van het Hof: "Het Rijk hebben we nodig bij ingewikkelde opgaven. Dat zijn met name de complexe integrale ontwikkelingen, want die krijg je zonder elkaar niet van de grond. Dan gaat het vooral om investeringen die we zelf niet kunnen doen, zoals in infrastructuur, de mobiliteitsopgave en energie. Marktpartijen en gemeenten kunnen de woningbouwopgave voor een groot deel dragen, maar voor alles bij elkaar hebben we het Rijk bij nodig."

Hebben jullie tips voor andere regio’s?

Van het Hof: "Doe het bestuurlijk, ambtelijk en politiek echt samen, en blijf dat ook doen. Dat is ook nodig vanwege de democratische legitimiteit van besluiten op regionaal niveau. De gezamenlijke propositie, die integrale lagenbenadering en elkaar aanvullen, dat is de kracht van de RIA."

Van der Pol: "Zorg ervoor dat op het juiste moment de goede vragen op tafel liggen. Zo kan iedere gemeente, groot of klein, haar tijd en middelen effectief inzetten. Een andere tip is om met ontwerpateliers (een gestructureerd proces waarin verschillende rondes van co-creatie worden doorlopen door ontwerpers, experts, lokale overheden en gebiedsactoren – red.) te werken, want dat helpt om integraliteit concreet maken. Maar het allerbelangrijkste: zorg dat regionale samenwerking oprecht voortkomt uit gedeelde kwaliteiten en opgaven. Onze stedelijke regio, met zo’n miljoen inwoners op veertig vierkante kilometer, wil en kan dat. De inwoners ervaren en gebruiken deze regio namelijk als hun leefomgeving, en maken samen op een logische wijze onderdeel uit van dit stukje Brabants Mozaïek."