"Denk niet alleen aan het financiële, maar ook aan het maatschappelijke rendement"

De bijeenkomst met professor Joks Janssen (Tilburg University), Mohamed Baba (woningcorporatie Haag Wonen), Jeanet van Antwerpen (BPD) en onder leiding van Patrick van der Klooster (BPD) kende een prikkelende opening, in de vorm van de vraag of Brede Welvaart niet het zoveelste commerciële sausje is om vastgoed aan de man te brengen.

Deze verdenking werd al snel ontzenuwd door Janssens presentatie ‘Voorbij het BBP – (Be)Sturen op Brede Welvaart’. Zoals deze titel suggereert, is economische groei als primaire maatstaf voor ons welbevinden niet langer houdbaar. Het gaat ook om het sociaal, ecologisch en ons persoonlijk welbevinden.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceerde er onlangs voor het vierde jaar op rij een rapport over. "Dat biedt informatie waarmee wij op Brede Welvaart kunnen koersen", aldus Janssen. "Het gaat om datgene wat mensen van waarde vinden: kwaliteit van leven en leefomgeving. Daarmee is het interessant voor gebiedsontwikkelaars." Dit moet zich dan vertalen in beleid per regio, zodat ingespeeld kan worden op de specifieke, lokale opgaven. Samenhang en synergie tussen - nu vaak nog gescheiden - beleidsdomeinen bij overheden is daarbij onmisbaar.

Niets beschadigen

Diezelfde sectorale scheiding bij de overheid is ook Van Antwerpen een doorn in het oog. "Separate benadering van onderwerpen als infrastructuur, duurzaamheid, gezondheid en arbeidsmarkt leidt tot suboptimale visies en suboptimale resultaten. Kijk je daarentegen door een holistische bril, dan zie je alles wat ons leven raakt. Dan ga je andere vragen stellen, en krijg je ook andere antwoorden." Een voorbeeld van zo’n andere benadering is Van Antwerpens concrete handvat: ga er bij alles wat je doet vanuit dat je niets beschadigt, en alleen waarde toevoegt.

"Als een landschapsarchitect vanuit die optiek naar gebiedsontwikkeling kijkt, worden andere keuzes gemaakt. Dan komen er bomen en planten die veel CO2 opslaan en fijnstof afvangen. En waarvan je misschien wel bessen en noten kunt oogsten. Dat is volstrekt omgekeerd aan keuzes gebaseerd op alleen financiële afwegingen, waarbij het draait om zo laag mogelijke onderhouds- en beheerskosten. Alle partijen die bij een ontwikkeling betrokken zijn, moeten elkaar op die manier uitdagen. Mijn oproep is: denk niet alleen aan het financiële rendement, maar ook aan het maatschappelijke rendement."

Geloof in de som

Hoe wordt er vanuit woningcorporaties naar Brede Welvaart gekeken? "Het is voor ons geen soft onderwerp", zo meldt Baba. "Het maakt deel uit van onze businesscase. Onze taak is immers volkshuisvesting: een dak boven het hoofd van al dan niet kansarme mensen, zodat zij zich kunnen richten op zaken als onderwijs en werk. Maar dat is een complexe opgave.

Woningcorporaties moeten weer leren om breed te denken. Tegelijkertijd zijn wij private organisaties, die zelf hun broek moeten ophouden. Daarom werken wij graag samen met andere partijen, zoals gebiedsontwikkelaars met een lange adem. Met elkaar kun je toewerken naar financieel en maatschappelijk rendement. Ik geloof in de som van die twee delen. Wij moeten elkaars taal leren spreken, stappen zetten en de levens van mensen verbeteren."

Zet elkaar ‘aan’

Dat laatste moet ook wat Janssen betreft het uitgangspunt zijn. "Je moet redeneren vanuit het leven van mensen. Want hen wil je vooruit helpen." Wat dat in de praktijk kan betekenen, legt hij uit in het kader van de duurzaamheids- en energietransitie. "Dat kan als vliegwiel dienen voor Brede Welvaart. Een klein, praktisch voorbeeld: stel je bent als gemeente in gesprek met een aannemer voor de verduurzaming van een wijk met veel werkloosheid. Sluit dan een deal met hem over een aantal werkervaringsplekken, zodat bewoners tijdelijk bij hem aan de slag kunnen. Zo sla je vele vliegen in één klap."

Deze opmerking maakt een vraag los vanuit de zaal. Een architecte wil weten hoe je de intrinsieke motivatie, om aan Brede Welvaart te werken, vertaalt in concreet handelen. Van Antwerpen: "Je zet je motivatie om in prestatie-indicatoren. Vervolgens ga je die operationaliseren. Dat leidt tot concrete ambities; bijvoorbeeld een materialenpaspoort voor alle woningen binnen een ontwikkeling. Of minimaal een x-percentage middenhuur, of het minimaal op peil houden van de biodiversiteit in de omgeving." Ook belangrijk: maak het binnen je eigen organisatie glashelder waarom je het doet, en wat het oplevert. Zet elkaar ‘aan’ en zorg ervoor dat iedereen begrijpt wat zijn of haar inbreng kan zijn.

Brede Welvaart Agenda

Het is, zo constateert Van der Klooster aan het einde van de bijeenkomst, een kwestie van 'voorbij de intenties gaan'. Aan het werk dus, en Brede Welvaart meenemen in de businesscase van een gebiedsontwikkeling. Daarbij is het zaak om de aanpak per locatie te specificeren. Wat zijn daar de kenmerken, en wat kun je daar doen om de situatie voor bewoners beter te maken?

Janssen pleit ervoor dat elke stad zijn eigen 'Brede Welvaart Agenda' opstelt. "Dan kunnen andere partijen, zoals ontwikkelaars en corporaties, daarop instappen. Als het Rijk dan ook nog de budgetten kan ontschotten, wordt het mogelijk om samen meetbaar te werken aan Brede Welvaart."