Nieuws De combinatie van een overspannen woningmarkt en weinig beschikbare bouwgrond zorgt ervoor dat gemeenten steeds vaker buitendijks bouwen. Een zorgelijke ontwikkeling, stellen experts deze maand in het KRO-NCRV-programma Pointer. De oplossing: het Rijk moet de regie weer in handen nemen en klimaatbestendig bouwen.
Ongeveer 600 woningen in een gebied dat meerdere keren per jaar overstroomt, een compleet nieuw dorp met 8000 woningen midden in een laaggelegen polder, of woningbouw in de uiterwaarden van rivieren. Gemeenten door heel Nederland worden steeds creatiever met het aanwijzen van nieuwe woningbouwlocaties om te kunnen voldoen aan de vraag. Een zorgelijke ontwikkeling, stelde Alex Hekman van ingenieursbureau Sweco afgelopen zomer al op Gebiedsontwikkeling.nu. “Als we in dit land met een stijgende zeespiegel en dalende bodem blijven bouwen op de laagste en meest kwetsbare plekken, dan moet dat toch een keer misgaan?”
Tegenstelling
In het tv-programma Pointer van KRO-NCRV benadrukte Hekman op 11 oktober samen met andere experts nogmaals zijn zorgen. Aanleiding voor de aflevering is het feit dat gemeenten steeds vaker uitwijken naar kwetsbare plekken in tijden van klimaatveranderingen, bijvoorbeeld naar de uiterwaarden van rivieren, om te bouwen. Het aantal nieuwbouwwoningen in het rivierbed van de Rijn en de Maas is volgens Pointer in de periode 2000 tot 2019 gestegen van bijna 60 duizend naar ruim 80 duizend.
“Na de overstromingen in 1995 hadden we met elkaar afgesproken dat we niet meer buitendijks zouden bouwen”, stelt klimaathoogleraar Pier Vellinga in de uitzending. “Ik vind het absurd dat dit nog steeds gebeurt.” Marjolijn Haasnoot, onderzoeker bij Deltares, schetst de tegenstelling die door de nieuwe plannen ontstaat. “Op de ene plek wordt er ruimte voor de rivier gemaakt, en aan de andere kant wordt er in rivierbeddingen gebouwd, wat het aantal opties om om te gaan met het stijgende water in de toekomst kleiner maakt.”
Water kan nergens heen
Als onafhankelijk kennisinstituut op het gebied van water en ondergrond deed Deltares eerder dit jaar al onderzoek naar de effecten van onder andere klimaatverandering en de gevolgen voor gebiedsontwikkeling. Nieuwe kaarten laten aan de hand van de nieuwste berekeningen zien hoeveel bodemdaling er in Nederland tot 2100 optreedt. Want dat de bodem daalt in grote delen van Nederland lijkt onvermijdelijk - en dat zorgt in veenrijke gebieden voor een forse CO2-uitstoot. Volgens Deltares wonen of werken negen miljoen Nederlanders in een gebied waar dit probleem speelt.
Om problemen in de toekomst te voorkomen, pleit Haasnoot in de uitzending voor een landelijke visie en meer regie vanuit het Rijk. “We hebben zoveel kennis van hoe en waar je klimaatbestendig kunt bouwen, dat moeten we ook toepassen bij het bouwen voor de lange termijn. En dit moet integraal worden aangepakt. Er is een Deltaprogramma voor waterbeheer en een Nationale Omgevingsvisie, die moeten meer verweven worden. En de bouw moet daarin dan ook worden meegenomen.”
Hekman sluit zich bij het pleidooi van Haasnoot aan. Volgens hem is het de gemeenten niet aan te rekenen dat zij steeds creatiever worden in het zoeken naar bouwlocaties. “Bouwen op die ene locatie is niet het probleem. Maar als we dit op al die locaties doen, dan kan het water nergens meer heen. Daarom moeten we hier op nationaal niveau keuzes in maken. Projectontwikkelaars houden onvoldoende rekening met de langetermijngevolgen van zeespiegelstijging, maar ook provincies en lokale overheden kijken vaak niet verder dan 50 jaar.”
Zo kan het ook in Zuidplas
Dat een veto op bouwen in polders niet per se slim is, laat de casus Zuidplas zien, waar plannen zijn voor een compleet nieuw dorp van 8000 woningen. Klinkt gek, maar door daarbij functies te combineren, kun je juist op die plekken een robuuster watersysteem ontwikkelen. Dat stelde hoogleraar gebiedsontwikkeling én dijkgraaf in het waterschap Rivierenland Co Verdaas dit voorjaar. Hij waarschuwde in de discussie rondom het wel of niet bouwen in de polder in Zuidplas al voor de ‘platte tegenstelling van diepe polder, niet bouwen’. “Er moet iets gebeuren in het gebied, het kan niet zo doorgaan. De agrarische functie staat onder druk, omdat de bodem te nat is. Maar het wegpompen van het water zorgt ervoor dat de bodem verzakt. Het waterschap moet hoe dan ook iets doen aan het watersysteem. Tegelijkertijd moeten er de komende tien jaar een miljoen woningen worden bijgebouwd. Dan ga je er niet aan ontkomen om in deze gebieden te bouwen.”
Kijk de volledige uitzending terug op de website van Pointer.
Cover: ‘Zuidplaspolder bij Gouda’ door Frans Blok (bron: Shutterstock)
Door Jasper Monster
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
