'Bundel al het onderzoek naar duurzame energie in één kenniscentrum'

Om duurzame energie sneller te ontwikkelenen beter betaalbaar te maken, moeten kenniscentra waar toegepast onderzoek op dat vlak plaatsvindt samen worden gevoegd tot een Nationaal Instituut voor Klimaat en Energie. Die oproep doet Jeroen van der Veer, oud-bestuursvoorzitter van Shell en president-commissaris van Philips en lNG Groep in een gesprek met het FD. Van der Veer is ook vicevoorzitter van de Global Agenda Council on the Future of Oil and Gas van het World Economic Forum.

De huidige instituten die toegepast onderzoek doen naar duurzame energie zijn meer dan veertig jaar oud. 'De agenda is verouderd en het onderzoek is te gefragmenteerd', zegt Van der Veer. Die kennisinfrastructuur past volgens hem niet meer bij de huidige klimaatambities van Nederland,' zoals windmolens op zee, energieneutrale kantoren en huizen, ondergrondse netwerken voor restwarmte en veel auto's die rijden op elektriciteit, waterstof of biobrandstof'.

Tenzij er een forse versnelling plaatsvindt in het onderzoek naar en de toepassing van oude en nieuwe vormen van duurzame energie blijven de Nederlandse ambities 'een heel dure toekomst', meent Van der Veer. Nederland heeft volgens hem de kennis op het gebied van duurzame energie in huis, 'maar de kennisinfrastructuur voor betaalbare alternatieve energie moet beter'. In Nederland vindt onder meer bij Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) en TNO toegepast energieonderzoek plaats. ECN, dat Van der Veer heeft gevraagd om als buitenstaander naar het instituut te kijken, verkeert in financieel zwaar weer en moet reorganiseren. Van der Veer ziet daarin een kans om al het toegepaste duurzame-energieonderzoek in Nederland te bundelen in een kennisinstituut, 'waardoor de innovatiekracht sterk toeneemt en een versnelling van de commerciële invoering mogelijk wordt'. Overheid, bedrijfsleven en kennisinstituten opereren volgens Van der Veer op dit moment onvoldoende 'als de geoliede machine die nodig is'. Van der Veer: 'Het zijn eilandjes, waarbij het bedrijfsleven vragen stelt waar de universiteit geen direct antwoord op levert, en de universiteit kennis aanlevert die het bedrijfsleven niet direct kan omzetten in een sluitende businesscase voor de markt.'

Versnelling van de ontwikkeling is nodig, omdat duurzame energie volgens Van der Veer nog altijd te duur is. 'Hernieuwbare energie is gewild, maar er is nog steeds veel subsidie nodig. Het gaat om honderden euro's per jaar, per werkende Nederlander. Als we hernieuwbare energie nu nog groter maken, is er nóg meer subsidie nodig. Daarom moeten we proberen het beter betaalbaar te maken door op zoek te gaan naar nieuwe combinaties van kennisinstituten, zodat onderzoek kan worden versneld', aldus Van der Veer.

Dinsdag werd bekend dat het Deense energiebedrijf Dong Energy tegen veel lager dan verwachte kosten (8,7 eurocent per kilowattuur) grote windparken gaat aanleggen voor de Zeeuwse kust. Maar volgens Van der Veer moeten de kosten nog veel verder omlaag om zonder subsidies te kunnen concurreren met huidige prijzen voor elektriciteit. '8,7 cent is nog steeds duurder dan andere vormen van energie. En als het niet waait, heb je back-up nodig. De kosten daarvan zou je in feite ook moeten meenemen in die berekening.'

Financiering voor het nieuwe instituut moet volgens Van der Veer komen uit een bundeling van publiek en privaat geld. Hij wil geen bedragen noemen. 'Maar voor een dubbeltje kunnen we niet op de eerste rang zitten. Er is een aanzienlijk grotere publieke investering nodig dan nu het geval is.'

Van der Veer vindt het geen bezwaar dat grote energiemultinationals als Shell en Vattenfall mee gaan profiteren van die publieke investering. 'Het is in het belang van de burger dat duurzame energie sneller minder afhankelijk wordt van subsidies.'

Nederland kan volgens Van der Veer nu al veel meer doen om energie te besparen. 'Er is extra aandacht nodig om de bestaande bouw grootschalig te isoleren.' Nieuwbouwwijken niet langer een gasaansluiting geven, zoals door sommigen wordt bepleit, gaat hem een brug te ver. 'Het klinkt mooi, maar is het optimaal? Ik denk het niet.' Ook het sluiten van alle Nederlandse kolencentrales ziet Van der Veer niet zitten. 'Waarom zou je in Nederland moderne kolencentrales sluiten die qua CO2-uitstoot milieuvriendelijker zijn dan nieuwe centrales in China?'

Olie en gas blijven volgens Van der Veer nog decennia een rol spelen in de wereldwijde energiemix. 'Politici hebben de neiging te optimistisch te zijn als het gaat om de energietransitie en het bedrijfsleven te pessimistisch. Ik denk dat de werkelijkheid ergens in het midden zit.'

Olie maakte tien jaar geleden nog 40% uit van de totale primaire energiemix in de wereid. 'Nu is dat 31% en binnen veertig jaar is het percentage gedaald tot onder de 20, maar het marktaandeel van kolen is de afgelopen tien jaar gestegen. De kunst is om dat om te buigen naar betaalbare elektriciteit op basis van andere schonere vormen van energie.'

Het sneller kunnen afbouwen van subsidies is een beoogd effect van het bundelen van onderzoek. Bovendien zal dit volgens Van der Veer de Nederlandse industrie - met name de offshore- en baggerspecialisten - een sterk exportproduct opleveren, namelijk offshorewind.

Bron: Het Financieele Dagblad, 7 juli 2016, geschreven door Bert van Dijk (auteursrecht is voorbehouden aan Het Financieele Dagblad)