Business Ecologies: kansen voor clustering

De impact van de kennis- en creatieve economie op de inrichting van de werkomgeving is groot. Een kantoorgebouw, opgedeeld in hokjes met een gezamenlijke kantine is niet meer van deze tijd. En het stopt niet op gebouwniveau, ook op complex- of gebiedsniveau stelt de nieuwe economie andere eisen. De Singaporese delegatie heeft, samen met SITE urban development, projecten in Nederland geselecteerd die invulling geven aan wat zij Business Ecology noemen. De vraag is of de vernieuwende elementen van de selectie Nederlandse projecten optellen tot een nieuw type werkomgeving. De volgende omschrijving van een Business Ecology is opgebouwd uit de verschillende observaties die tijdens de miniconferentie gedeeld werden.

Een Business Ecology bestaat uit een clustering van verschillende bedrijven rondom een bepaald thema, identiteit, atmosfeer of gedeelde normen en ambities. Werknemers vormen de spil van een business ecology. Zij creëren de netwerken waarlangs innovatie kan plaatsvinden. De verbindingen tussen de bedrijven zijn cruciaal om het geheel draaiend te houden. Bedrijven in een Business Ecology verschillen qua grootte, specialisme of marktsegment en vormen samen een synergetisch geheel. Het kleinste bedrijf (de kleinste schakel) in de Business Ecology kan een vereiste zijn om het grootste bedrijf draaiende te houden. Andersom vestigen kleinere bedrijven zich ook graag in de buurt van een vooraanstaand bedrijf waarmee ze bepaalde normen of identiteit delen. Zo’n bedrijf wordt ook wel de Queen Bee genoemd.

Ontmoeting en community building is heel belangrijk in een Business Ecology, maar hoe creëer je dat? Behalve de aanwezigheid van voldoende ontmoetingsruimte is de sociale strategie erg belangrijk. Op de Zuidas (Amsterdam) hebben de tien grootste bedrijven zich verenigd in een club waarmee een aantal gezamenlijke faciliteiten bekostigd en georganiseerd worden. Omdat de werkplek ook steeds meer gezien wordt als een soort tweede of derde thuis biedt de Atoomclub (Utrecht) ook werkplekken die 24 uur per dag beschikbaar zijn. Tijdens de miniconferentie wordt geopperd dat sportclubs van toegevoegde waarde zijn vanwege hun informele karakter. Een sportclub in een cluster faciliteert namelijk werknemers van uiteenlopende bedrijven waardoor toevallige ontmoetingen, ook tussen de verschillende managementlagen en bedrijven, kunnen plaatsvinden. In de Rabotoren in Utrecht zijn uit principe geen regels voor het gebruik van de verschillende verdiepingen gemaakt. Hierdoor zijn de werknemers hun eigen regels gaan maken en is gezamenlijk een indeling van de werkruimte ontstaan. Deze voorbeelden zijn wel inspirerend, maar in Zuid-Oost Azië nog moeilijk voor te stellen vanwege de cultuurverschillen. Een van de inzichten voor Ascendas is hoe Nederlandse vastgoedspelers zijn geëvolueerd van traditionele vastgoedontwikkeling naar sociale ecosystemen. Vooral de manier waarop de community gemanaged wordt is een nieuwe manier van beheren.

Voorwaarde voor een Business Ecology is dat er een bepaalde synergie is tussen de bedrijven. Je zult bedrijven moeten aantrekken met een specifieke eigenschap waardoor een natuurlijke selectie plaatsvindt. Voor nieuwe ontwikkelingen is dat lastiger dan bij de revitalisering van oude fabriekspanden. Die hebben al een bepaalde uitstraling en uniciteit die mensen aantrekt. Het succes van de Kauwgomballenfabriek is mede te danken aan de unieke uitstraling van de gebouwen en de voortrekkersrol van kunstenaars, aldus Frank van Beek (eigenaar Urban Concepts). Maar je kunt altijd een specifieke eigenschap vinden, ook wanneer je in een weiland langs de A4 begint met een ontwikkeling, aldus Peter Joustra (SADC). De ontwikkeling van de A4 Zone West (nu: Schiphol Trade Park) is begonnen met de aanplant van 60 hectare olifantsgras. Dit snelgroeiende gewas is geschikt om organische brandstof van te maken en dat trekt een bepaald segment bedrijven aan.

In de huidige kantorenmarkt en het voortdurende moeilijke economische klimaat zien we voorbeelden van ontwikkelen en managen die wellicht voor de crisis nog beperkt zichtbaar waren. De noodzaak om hier creatief mee om te gaan levert onverwachte successen op waar mensen uit Singapore zelfs voor langskomen. Blijkbaar werkt het erg goed om de gebruiker centraal te stellen en het nieuwe werken te faciliteren. En is dit inderdaad een nieuw type werkomgeving dat een langer leven beschonken is dan de gemiddelde kantorentuin. Dan moeten we, net als de delegatie uit Singapore, leren van deze successen!

Zie ook:

- Van bedrijventerreinen naar werkmilieu