Consument aan de knoppen

Consumentgericht bouwen

Ruim zestig deelnemers van corporaties, gemeenten, ontwikkelaars en architectenbureaus gingen op bezoek bij een aantal voorbeeldprojecten. De contrasten zijn vaak groot: van vrije kavels avant la lettre in Park Brederode tot ‘sterk geregisseerde keuzevrijheid’ in Delft á la Carte. En van het binnenstedelijke gebied Nieuw Leyden tot uitleglocatie IJburg, waar het innovatieve gebouw XXX van o.a. BO6-architecten werd bezichtigd.

Tijdens het eerste plenaire gedeelte sprak wethouder Raymond de Prez van de gemeente Delft een lans voor kopersinvloed. ‘Delft á la Carte is onze proeftuin voor de Spoorzone, waar we straks ook veel zelfbouw willen stimuleren, evenals in de Harnaschpolder.’ De gemeente Delft wil haar positie als Kennisstad benutten en inzetten op de kenniseconomie en voor het verruimen van het woningaanbod voor jonge starters en doorstromers waarvan er vele werken aan de Technische Universiteit. Het woningaanbod voor deze groepen is nu erg beperkt, woningen zijn te klein en/of te duur waardoor jonge starters en doorstromers noodgedwongen Delft verlaten om hun heil elders op de (regionale) woningmarkt te zoeken.

In de Spoorzone zullen vanaf 2013 in het goedkopere segment 1200 tot 1400 woningen worden gebouwd. In de Harnaschpolder kan de woonconsument via de Woonwinkel een grote of kleinere bouwkavel kopen en een huis laten ontwerpen. De rol van de gemeente is klantgerichter geworden. De gemeente wil meer faciliterend zijn, met een grote keuzevrijheid voor de consument. Onderzoek naar de wensen van consumenten speelt daarbij een belangrijke rol. Ook door globaler te bestemmen met een belangrijke rol voor de stadsbouwmeester Wytze Patijn, wil de gemeente bijdragen aan kwalitatief hoogwaardige stedenbouw.

Niks nieuws onder de zon met particulier opdrachtgeverschap

Architectuurhistoricus Vincent van Rossem licht toe dat met de Woningwet van 1901 de start is gemaakt met de toenemende bemoeizucht met het wonen door de overheid. De Wet op de Ruimtelijke Ordening heeft dit verder versterkt. ‘Maar’, licht van Rossem toe, ‘wat er nu met consumentgericht bouwen gebeurt is eigenlijk niks nieuws. Vroeger was particulier opdrachtgeverschap heel normaal en werkten architectenbureaus veel vaker rechtstreeks voor particulieren om één enkel woonhuis te bouwen. Dat is nu al heel lang ‘ongewoon’, architecten zijn meer geïnteresseerd in grotere projecten waarmee meer geld te verdienen valt.’ Daar is nu een kentering in, gelukkig.’ De architectuurhistoricus laat aan de hand van een reeks boeken met voorbeeldhuizen van onder meer Lelieman, Watjes en Fokker zien hoe bekende architecten vóór de tweede wereldoorlog een bloeiende praktijk hadden met het ontwerpen en bouwen voor particulieren. Consumenten stelden hun eigen woning samen uit verschillende voorbeelden van plattegronden, erkers, daken enzovoorts. Uit het overzicht van voorbeeldhuizen wordt ook duidelijk dat villawijken de meest duurzame wijken van Nederland zijn gebleken.

Ook huurders kiezen zelf hoe ze willen wonen

Vooraf en achteraf, maar ook in de bussen tussen de locaties vond de discussie plaats. Een verrassing voor sommigen was het grote prijsbereik dat met vormen van zelfbouw kan worden bereikt. Zelf bouwen is mogelijk van € 270.000,- (Delft á la Carte) tot meer dan € 1.000.000,- (Park Brederode).

Ook voor een huurder blijkt het mogelijk te zijn om binnen bepaalde kaders je eigen huis samen te stellen. In Nieuw-Leyden bekeken we hoe dat er uit kan komen te zien. De ene helft van de straatjes werd ontwikkeld voor de koopsector middels PO en CPO. De andere helft is gebouwd voor de sociale en de markthuursector.

Via een PPS-constructie van de gemeente met woningcorporatie Portaal konden huurders loten voor een kavel. SmartAgent zocht uit op welke aspecten van hun woning woonconsumenten invloed willen kunnen uitoefenen. Dit bleek vooral te gaan over uiterlijk, grootte, indeling en het afwerkingsniveau van de woning. Binnen het strakke stedenbouwkundige plan van bureau MDRVD konden huurders uit een diversiteit aan plattegronden en gevelontwerpen kiezen en met een cd-rom hun eigen woning samenstellen. Dankzij de intensieve begeleiding van de huurders en de strakke aansturing van de aannemers vanuit het Informatiecentrum leidde dit tot een heel prettig en geliefd woonwijkje in het centrum van Leiden.

Collectief Zakelijk Opdrachtgeverschap

De twee architecten René de Prie en van Dirk Jan van Wieringhen Borski werken op IJburg in het door hen zelf ontworpen pand de xxx-en. Met nog een aantal andere ondernemers ontwikkelden zij dit bedrijfsverzamelgebouw dat bestaat uit twintig koppelbare units van elk 100 vierkante meter, vijf per verdieping. De aanleiding was ongeschikte werkruimte te creëren voor hun bureaus van een formaat van 100- 400m2, wat nauwelijks te koop is in Amsterdam. Het stoere gebouw is maximaal transparant binnen het gebouw met als doel levendigheid naar buiten uit te stralen en de interactie binnen tussen de ondernemingen te bevorderen. Het karakteristiekst aan het gebouw zijn de houten verstijvingsribben, die in een hoek van 45 graden voor de eigenlijke gevel liggen. De twee architecten doen nu onderzoek naar de mogelijkheden om op andere locaties eveneens nieuwe CZO-initiatieven tot stand te brengen.

Plenaire discussie

De dag werd afgesloten met korte bijdragen van een aantal sprekers, waaronder Theo Dohle, directeur van communicatiebureau De Wijde Blik. Hij ging in op de vraag of de grotere kopersinvloed een tijdelijke, noodgedwongen fenomeen is dat na de crisis weer snel zal verdwijnen. De heer Dohle is er van overtuigd dat dit niet zal gebeuren: ‘De geest is uit de fles, mensen zullen zich dit na de crisis niet meer laten afnemen’. Ook Jim Schuyt, directeur van de Alliantie ziet de traditionele manier van ontwikkelen niet meer op de oude manier terugkeren. ‘Consumenten en producenten willen het nu echt anders en niet alleen om rationele overwegingen, maar ook omdat het veel leuker werken is. De consument als medeproducent is een leukere en blijere klant voor de corporatie!’

Organisatie: De Wijde Blik

Voor een pdf van de volledige publicatie zie bijlagen.