Dag van de gebiedsontwikkeling: integraliteit is volgens studenten én praktijk het sleutelwoord

“Ik ben benieuwd waar zij mee komen want wij laten ons graag verrassen door de creativiteit.” Gido ten Dolle, manager Ruimtelijke Kwaliteit bij het ministerie van BZK, was vorige week op Gebiedsontwikkeling.nu al duidelijk. Ja, de kennis van professionals is essentieel binnen het Programma Mooi Nederland. Maar misschien wel net zo belangrijk is de professionals van morgen in het proces betrekken. “Op de langere termijn is het van belang dat de ruimtelijke professionals van morgen niet meer uitsluitend vanuit sectoren denken en niet meer alleen naar de korte termijn kijken. Denk bijvoorbeeld aan de inzet van nieuwe middelen om tot betere ruimtelijke oplossingen voor Nederland te komen. Dat is een belangrijke reden om de samenwerking aan te gaan met studenten.”

Op de tweede editie van de Dag van de Gebiedsontwikkeling, die plaatsvond op de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, werd het concrete resultaat van deze samenwerking duidelijk. Doel van deze dag is, naast het ophalen van inspiratie voor het Programma Mooi Nederland, om studenten en professionals kennis te laten maken met elkaar en te laten leren van elkaar. “Het is zowel de taak van de professionals als van de studenten om innovatie te bewerkstelligen. Zo werken we aan de toekomstbestendigheid van ons vakgebied én onze leefomgeving,” sprak Tom Daamen, directeur van de Stichting Kennis Gebiedsontwikkeling, tijdens de opening van de middag. “Daarom moet deze dag een traditie worden.”

Sociaaleconomisch

De afgelopen periode bogen bachelorstudenten van de opleiding Bouwkunde aan de TU Delft zich over het thema water en bodem sturend in Gouda. In projectgroepen werkten zij aan een gebiedsstrategie voor verschillende wijken in de Zuid-Hollandse gemeente. Op de Dag van de Gebiedsontwikkeling presenteerden de drie beste groepen hun bevindingen en werden zij kritisch bevraagd door praktijkexperts, afkomstig uit de Kring van Adviseurs Gebiedsontwikkeling van de SKG. Gido ten Dolle was aanwezig om de prijs uit te reiken voor het beste plan. Samen met de TU-docenten, gemeente Gouda en gebiedsontwikkelaar Heijmans selecteerde hij juist deze casus vanwege uitdagingen als bodemdaling en de verouderde waterinfrastructuur die in de gemeente Gouda spelen.

De opdracht voor de studenten was niet alleen om deze uitdagingen aan te gaan, maar vooral de integraliteit op te zoeken door de oplossingen in relatie tot bijvoorbeeld woningbouw, mobiliteit, zorg, energie en klimaatbestendigheid. Ten Dolle was onder de indruk van de ontwerpen en de prominente plek voor klimaatbestendigheid in de drie pitches. Uiteindelijk kozen Ten Dolle en de andere juryleden de strategie Goverwetlands als winnaar. De jury was vooral onder de indruk van de ambities van het plan om water toe te laten in de bestaande wijk Goverwelle. In de visie van de studenten werd het water niet als belemmerende factor neergezet, maar probeerden zij met en op het water juist functies als mobiliteit, wonen en klimaatadaptatie te stapelen.

Bijzonder was dat tijdens de presentaties en de gesprekken tussen de studenten en professionals naast de ruimtelijke kenmerken ook de sociaaleconomische aspecten ruim aan bod kwamen. Dat had alles te maken met de integrale insteek van het project. Zo vertelde het winnende team dat zij niet alleen ruimtelijk onderzoek in ‘hun eigen wijk’ hebben gedaan, maar ook de binnenstad van Gouda onder de sociale loep hebben genomen. Daaruit kwam naar voren dat hangjongeren en niet-lokale ondernemers de grootste uitdagingen vormden voor de samenhang tussen de bewoners. In het Goverwetlands-plan proberen de studenten een oplossing voor dit probleem te vinden door het centrum in de wijk uit te breiden en ruimte te bieden aan lokale ondernemers.

Tegen de waan van de dag

Naast de studentenvisies lieten ook enkele professionals hun licht schijnen over het belang van integraliteit in het vakgebied. Marco Broekman, partner en stedenbouwkundige bij BURA, combineerde in zijn presentatie die inzichten met zijn voorliefde voor het vak stedenbouw. De schaal en maatschappelijke kant van het vakgebied zorgen er niet alleen voor dat professionals in staat zijn om de juiste kritische vragen te stellen. Zij kunnen op deze manier ook het integrale oplossingsplaatje schetsen. Een gebiedsontwikkelaar is in de ogen van Broekman verbindend, flexibel, kritisch én integraal. “Er is een kloof ontstaan tussen de systeemwereld en de leefwereld. We moeten tegenwicht bieden aan de waan van de dag.” Broekman liet aan de hand van BURA-projecten in Utrecht, Arnhem en Zaandam zien hoe zijn bureau met deze integrale benadering tot innovatieve ontwerpen komt.

Jeroen Dirckx, partner bij bureau KCAP, koos met zijn presentatie over parametrische stedenbouwtools en computational design op gebiedsniveau op het eerste gezicht voor een technische benadering van het vakgebied. Dirckx liet in casussen als het Deense Fredericia, de Duitse stad Hamburg en de Rotterdamse Wijnhaven zien wat de meerwaarde van deze benadering kan zijn. Opvallend daarbij was dat in computational design ook de sociaaleconomische impact een belangrijke rol speelt, naast technische analyses op het gebied van uitzicht, daglicht, wind en geluid. Hij liet in de verschillende projecten zien hoe deze technische mogelijkheden leiden tot het beste integrale ontwerp met de grootste impact.

Aan het einde van de dag benadrukten alle deelnemers nogmaals de meerwaarde van zo’n dag en de brug die wordt geslagen tussen de studenten en de praktijk. “Het draait niet alleen om het creëren van iets moois, maar vooral om hoe je problemen kunt oplossen,” zo vatte het winnende studententeam de meerwaarde van zowel de opdracht als de dag zelf samen.