De ‘all inclusive wijk’ voor het combineren van complexe opgaven

De aanpak van de all inclusive wijk sluit aan op de vier belangrijkste intrinsieke drijfveren van mensen: zingeving (soul), autonomie (mind), verbinding (heart) en meesterschap (body). Mensen, organisaties, directies, gemeenten, etc. komen alleen in actie als ze zelf iets willen doen. En als willen omgezet kan worden in daadwerkelijk meedoen, ontstaat het collectieve vermogen dat noodzakelijk is om de complexiteit van de huidige opgaven te tackelen.

Vier intrinsieke drijfveren: autonomie, verbinding, zingeving en meesterschap

Vier fasen voor gebiedsontwikkeling

‘Zingeving’ (de spirituele dimensie) vertalen we in de initiatieffase naar de vraag: ‘Wat is de betekenis van het gebied voor haar bewoners en de omgeving?’ Door het verleden en heden in beeld te brengen en de toekomst te visualiseren, ontstaat een betekenisvol verhaal. Het begint met een idee van een paar mensen, een verlangen. Dat werken we uit tot een perspectief voor het gebied. In de planfase worden dat concrete doelen.

Op zoek naar het grotere verhaal van de Nude

De Nude in Wageningen

Voordat de wijk gebouwd werd was het een boomgaard. Dat is nog te zien aan de vele fruitbomen in de wijk. Door dit verhaal te vertellen zijn bewoners aan de slag gegaan met een concept ‘de buurt als boerderij’. Kan de wijk ruimte bieden voor experimenten als een tiny voedselbos, verticale landbouw, aquaponics? Door kleine acties van bewoners te verbinden aan het grotere verhaal van de wijk krijgen deze acties meer zin en komen mensen vanzelf in beweging om een bijdrage te leveren.

De onschatbare waarde van sociale netwerken

Voorwaarde voor succes is het organiseren van vertrouwen en het formuleren van heldere uitgangspunten en spelregels voor de samenwerking tussen inwoners en systeempartners. Het bewoners- en algemeen belang staat in onze aanpak altijd centraal. Belangen van de gemeente en organisaties vouwen we daaromheen. Maar ook de eigenbelangen van mensen en organisaties zijn belangrijk en mogen er zijn. Door aandacht te hebben voor alle belangen en deze ook allemaal expliciet te maken en af te stemmen op de bedoeling van het proces, ontstaat er synergie, een collectieve planning en een breed draagvlak voor de gebiedsontwikkeling. Ook is het belangrijk te letten op de balans tussen geven en nemen. Als die balans niet op orde is, valt de verbinding weg en ontstaat er onderling wantrouwen en concurrentie. Dan is de energie er snel uit.

Zie de wijk als één groot huishouden en organiseer het werk dat gedaan moet worden

Wij zien dat er in wijken heel veel meer kennis, geld en capaciteit aanwezig is dan men vaak in de gaten heeft. Maak dat inzichtelijk, bijvoorbeeld met een gebiedsprofiel. Wij werken hier ook samen, bijvoorbeeld met een ingenieursbedrijf als ToekomstSterk. Het gebiedsprofiel geeft zicht op geldstromen, assets, capaciteit en een aantal businessmodellen voor sociale ondernemingen. Tegelijkertijd zijn ook de opgaven die gemeente, de Woningstichting en andere partnersorganisaties in de wijk hebben in beeld gebracht.

De Nude is een ‘wijk van de toekomst’: een van de eerste wijken in Nederland die wil afkoppelen van het aardgasnet. Het is tevens een wederopbouwwijk waar de komende jaren veel groot onderhoud gedaan moet worden. Door niet alleen te kijken naar de energie-opgave, maar ook naar de andere fysieke opgaven in de wijk (vervangen riool, vernieuwen openbaar groen en bestrating, klimaatbestendig maken, verbetering afvalinzameling) en de sociale opgaven ontstaat een integraal ontwikkelplan Nude Toekomst. 

De opgaven samen geven een berg werk. Als we de hele wijk zien als één bedrijf of huishouden, hoe kunnen we dan het werk efficiënt en dichtbij organiseren? Welke kansen ontstaan dan? Welke ideeën hebben de bewoners zelf voor hun wijk? Welk werk kan door bewoners zelf in het buurtbedrijf worden gedaan? Door deze manier van werken creëer je eigenaarschap, betrokkenheid en synergie.

Een duurzame, gezonde en toekomstbestendige wijk

‘Meesterschap’ (de fysieke dimensie) vertaalt zich bij een gebiedsontwikkelingsproces in wat je concreet doet en wat zich dan in de praktijk manifesteert: de realisatiefase. Het gaat erom het beste van het gebied te ontwikkelen door het beste van bewoners en het beste van organisaties in de wijk te ontwikkelen en met elkaar te verbinden. 

In de Nude werken de bewoners, maatschappelijke organisaties, bedrijven en gemeente samen aan ‘Nude Toekomst’. Iedereen op zijn eigen schaalniveau. De gemeente werkt aan de energietransitie en groot onderhoud van de openbare ruimte. De woningbouwvereniging gaat aan de slag met het renoveren van een aantal flats. De inwoners organiseren het buurtgroenbedrijf, het buurtklusbedrijf, het buurtrestaurant en de buurtschool. Het werk wordt afgestemd. Systeempartners schalen hun werk zoveel mogelijk af naar het buurtbedrijf, inwoners schalen het werk op door collectief te gaan ondernemen. Zo is het idee dat de buurtschool de energiecoaches gaat opleiden, draagt het buurtgroenbedrijf bij aan de opgaven in de openbare ruimte, klimaat en biodiversiteit en het buurtklusbedrijf aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Het buurtbedrijf in algemene zin draagt bij aan doelstellingen op het gebied van werk en inkomen, inclusie en sociale cohesie.

Vallen en opstaan

Het belangrijkste - maar ook meest onzichtbare - resultaat in de wijk de Nude in Wageningen is het netwerk van betrokken inwoners dat er nu ligt. Vanuit dit netwerk ontstaan projecten, sociale ondernemingen en het wijkbedrijf. Gemeente en systeempartners kunnen hun eigen doelen en werk invoegen in deze nieuwe structuren van de leefwereld (want die heeft zich georganiseerd). In dit artikel benoemen we enkele highlights, maar de ontwikkeling is een weerbarstig proces. Zo moesten er dit jaar financieel de nodige hobbels genomen worden en lag het project een tijd stil. Het zal nog zeker een paar jaar duren voordat de nieuwe manier van organiseren en samenwerken vanzelfsprekend is.

Transformatie van een gebied is mensenwerk. De mensen zelf zullen in beweging moeten komen. Vanuit de eigen overtuiging dat het zinvol is om aardgasvrij, klimaatneutraal of duurzaam te worden. Wij zien dat in veel ontwikkelprocessen vooral de mentale en de fysieke dimensie centraal staan. Zeg maar Plan (mentaal), Do (fysiek), Check (mentaal), Act (fysiek). Risico is dat de spirituele dimensie, de relatie met betekenis en bedoeling (Why) en de verbinding met de mensen op de achtergrond raakt. Voor een integrale aanpak van de grote maatschappelijke vraagstukken zijn naar ons idee juist die spirit en de verbinding met de mensen cruciaal.

Cover: de Nude in Wageningen