Verslag Ik ben Maarten, 37 jaar en kom uit De Bilt. Daar woon ik in een beschermde woongroep, met een eigen voordeur. Maarten is een van de persona’s uit het project waarin Movisie het Wmo-beleid in Utrecht toetst aan de doelgroepen. Werken met persona’s in de Hoeksche Waard stond centraal tijdens de kennisbijeenkomst van Platform31 op woensdagmiddag 18 december. Het doel van het experiment Hoeksche Waardevolle Voorzieningen is om de behoeften van inwoners in beeld te brengen en de mogelijkheid om de imago’s van de verschillende kernen te versterken. Daarnaast wordt gezocht naar aansprekende initiatieven en ondernemers in de Hoeksche Waard die publieke functies een nieuwe invulling willen geven.
Demografische verschuivingen in de Hoeksche Waard
Remco Ottervanger, projectleider vanuit het Samenwerkingorgaan Hoeksche Waard (SOHW), ging ter inleiding van de middag in op de uitdagingen waar de Hoeksche Waard voor staat. Als anticipeerregio heeft het gebied nog niet zozeer te maken met bevolkingskrimp, maar des te meer met demografische verschuivingen als gevolg van de vergrijzing. Onder de betrokken gemeenten leven zorgen over het aanbod aan voorzieningen in de nabije toekomst. Zowel de vraag naar als het draagvlak voor voorzieningen zal in de nabije toekomst anders zijn. Daarnaast worden gemeenten geconfronteerd met bezuinigingen en nieuwe taken, waardoor het budget voor voorzieningen, met name op sociaal cultureel gebied ter discussie komt te staan. De verwachting is dat in de nabije toekomst een afname en herverdeling van voorzieningen plaats zal vinden.
De drie betrokken gemeenten aan de zuidrand van de Hoeksche Waard zetten specifiek in op sociaal-culturele voorzieningen om de leefbaarheid en vitaliteit van het gebied te behouden. Gezocht wordt naar nieuwe manieren om het sturen van deze voorzieningen vorm te geven. Hierbij ligt de nadruk op de behoefte en inbreng van bewoners en sociaal ondernemers. In het projectvoorstel wordt voorgesteld om dit proces te versterken door gebruik te maken van persona’s die karakteristiek zijn voor inwoners van de drie gemeenten.
Tweede ronde kennisexperimenten Platform31
Het project Hoeksche Waardevolle Voorzieningen is een van de dertien experimenten in de tweede ronde van het programma Bevolkingsdaling. Platform31 begeleidt deze experimenten in opdracht van het Ministerie van BZK en selecteerde dit jaar het voorstel uit de Hoeksche Waard uit 41 inzendingen die zij ontvingen op een oproep aan de krimp- en anticipeerregio’s in Nederland. Het project is opgezet vanuit het Samenwerkingorgaan Hoeksche Waard (SOHW) en richt zich op drie gemeenten aan de zuidrand van de regio: Korendijk, Cromstrijen en Strijen. Tevens maakt het deel uit van een breder traject waarin de gemeenten samen met lokale partijen zoeken naar nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden voor het gebied. BVR heeft de opdracht gekregen deze Hoeksche Waardenmakerij inhoud te geven.
Persona’s
Het idee om persona’s te gebruiken is destijds bij SOHW ontstaan, maar hoe deze aanpak in zijn werk gaat was nog niet nader verkend. Om hier zicht op te krijgen gaf Roel Schoemaker van Motivaction een inleiding over hoe zij met persona’s omgaan. Persona’s zijn herkenbare archetypes vertaald in beeldende profielen van fictieve personen, legt Schoemaker uit. Deze worden in het bedrijfsleven veel gebruikt om de klantgroep beter te begrijpen en diensten die daarop aansluiten te ontwikkelen. Wat opvalt is dat niet wordt uitgegaan van het gedrag van mensen maar dat het gaat over waardebelevingen en voorkeuren. De mensen die in een persona vertegenwoordigd zijn, kenmerken zich door dat ze veel op elkaar lijken en een maximaal verschil tot elkaar hebben. Een persona is gebaseerd op feitelijke informatie en kennis over een bepaalde doelgroep. Hiermee is het een visueel krachtig instrument om inzicht te krijgen in de wensen en de behoeften van mensen.
Deze uitleg werd gevolgd door de ervaringen van Anne Lucassen van Movisie. In het afgelopen jaar hebben zij het werken met persona’s als methode ontwikkeld om mensen een stem te geven in Wmo-beleid. Voor Movisie is de persona-aanpak een alternatieve vorm van beleidsparticipatie en een informele vorm om met kwetsbare groepen mensen in dialoog te gaan. Hierbij worden gesprekken gevoerd met groepen van maximaal zeven personen die binnen een doelgroep vallen. Samen maken ze een persona waarin zij zich herkennen. Maarten is ook een van hen. Het is een denkbeeldig persoon waarbij de leefsituatie centraal staat en die zich blijft ontwikkelen in de tijd. Anne Lucassen is enthousiast over het gebruik van persona’s als hulpmiddel bij het voeren van gesprekken over behoeften van mensen en wijst erop dat het een collectief middel is maar ook maatwerk levert.
Discussie & vervolgstappen
Na de inspirerende verhalen van Schoemaker en Lucassen rijst de vraag hoe persona’s gebruikt kunnen worden bij de aanpak van voorzieningen in de Hoeksche Waard. Dit is ook wat het tweede deel van de middag ter discussie staat. Naar voren komt dat het belangrijk is dat goed geformuleerd wordt wat men precies met het woord voorzieningen bedoelt. Opgemerkt wordt dat het bij voorzieningen vaak gaat om ontmoetingen van mensen, dit zou een interessante insteek kunnen zijn. Om gebruik te maken van persona’s is het van belang dat de doelstelling van het project helder wordt vastgesteld. Geadviseerd wordt om drie á vier persona’s voor de bewoners van het gebied op te stellen en vanuit deze benadering gesprekken te voeren met mensen. De mensen worden per overeenkomende persona benaderd. Gekeken kan worden naar wat de verschillende behoeften ten aanzien van voorzieningen zijn. De boodschap dat het gebruik van persona’s geen excuus moet worden om achteraf ook nog de bewoner in de besluitvorming te betrekken wordt met klem meegegeven. Door mensen vroeg te betrekken creëer je draagvlak en kennis over wat bewoners echt graag willen in een gebied.
BVR en de gemeenten gaan aan de slag om de vervolgstappen in het experiment hierin verder te definiëren en vorm te geven. Ter afsluiting van middag liet Schoemaker nog inspirerende filmpjes van 4 persona’s gemaakt door Motivaction in opdracht van Staatsbosbeheer.
Meer informatie:
Cover: ‘2013.12.22_De burger centraal in krimpexperiment_660’
Door Janneke Rutgers
Janneke Rutgers werkt als onderzoeker en stedenbouwkundige bij RUIMTEVOLK.
