De crisis in de jaren '80 vergeleken met de huidige crisis [in 9 grafieken]

Dat blijkt uit een uitgebreide analyse in het rapport ‘De Nederlandse economie 2012′ van het CBS. Het statistisch bureau laat aan de hand van een aantal inzichtelijke grafieken mooi zien hoezeer de crisis in de jaren 80 verschilt van degene waar we nu in zitten. Samenvattend kan gezegd worden dat de crisis in de jaren tachtig heftiger en dieper was in de eerste twee jaar, maar dat het herstel ook weer snel en overtuigend inzette. De huidige crisis duurt al vijf jaar en het einde is nog niet inzicht.

Beide crises werden in gang gezet door gebeurtenissen buiten Nederland. Destijds leidde het loslaten van de vaste wisselkoersen van het Bretton-Woods systeem in 1973 tot een instabiel economisch systeem. Nederland koppelde de gulden aan de sterke Duitse mark, waardoor de gulden uiteindelijk overgewaardeerd raakte. Daarbovenop kwam de oliecrisis van de jaren zeventig.

De huidige crisis werd in gang gezet door het faillisement van Lehman Brothers en de gammele huizenmarkt in de VS. Door securitisering van leningen en de doorverkoop van die leningen wereldwijd bleken banken op de hele wereld kwetsbaar. Daarbovenop kwam de onzekerheid over de euro, toen in 2009 bleek dat Griekenland haar boeken had gekookt en praktisch failliet was. Het zette een reeks van steunoperaties in gang en een neergang van de economie.

Maar bij beide crises bleken de internationale factoren slechts een aanzet voor de ontmaskering van typisch Nederlandse problemen, voornamelijk woningmarkt gerelateerd. . In de jaren-80-crisis bleek de sterk opgelopen loonkosten en de daarmee flink verslechterde internationale concurrentie het probleem. Daarbij kwam een crisis op de huizenmarkt, gedreven door hard opgelopen rentes. In de jaren ervoor waren de huizenprijzen in slechts zeven jaar tijd verdubbeld en tegelijkertijd ook de schulden die waren aangegaan om die huizen te kopen.

Ook in de crisis van nu speelt de opbouw van schulden voor het kopen van huizen een grote rol. Men houdt het geld in de zak om de schulden af te betalen. Doordat er ook minder geïnvesteerd wordt door bedrijfsleven en overheid, daalt het BBP.

Volume BBP huidige crisis vs crisis jaren tachtig

Klik voor de volledige afbeelding

Tijdens de crisis in de jaren tachtig daalde het BBP vanaf het eerste kwartaal van 1980 precies twee jaar. Daarna zet het herstel in. Binnen drie jaar was de economie al weer groter dan voordat de crisis in 1980 begon. Nu bevindt Nederland zich na een kort herstel in 2010 al weer bijna anderhalf jaar in een recessie en is het BBP nog altijd kleiner dan in 2008.

De staatsschuld als percentage van het BBP loopt in beide crises op. De overheidsschuld was in de jaren tachtig echter lager, zowel aan het begin als aan het einde van de crisis. Daarbij moet worden opgemerkt dat volgens het CBS ongeveer 7% van de stijging van de staatschuld nu direct te maken heeft met de kosten voor het redden van banken.

Ontwikkeling staatsschuld (% BBP)

Klik voor de volledige afbeelding

Het overheidstekort in de jaren tachtig licht hoger

Waar de regering nu gebonden is aan Europese afspraken om het tekort op de begroting niet boven de 3% uit te laten komen, speelde dat in de jaren 80 niet. Ondanks de bezuinigingen van Lubbers bleef het tekort toen jaren boven de 4%.

Overheidstekort hoger in jaren 80

Klik voor de volledige afbeelding

Rente en inflatie in jaren 80 veel hoger

Zowel de rente als de inflatie waren fors hoger in de jaren 80 dan nu.

Consumentenvertrouwen stijgt in jaren 80 na twee jaar alweer flink

Een ander groot verschil tussen beide crisisperiodes is te zien bij de ontwikkeling van het consumentenvertrouwen. Dat zakte in de jaren tachtig slechts iets naar beneden om al na twee jaar een indrukwekkende stijging in te zetten. In de huidige crisis steeg het consumentenvertrouwen aanvankelijk. De daling zette pas na twee jaar in en echt herstel is nog niet te zien.

Groot verschil jaren tachtig en nu op woningmarkt

Het grootste verschil tussen de crisis in de jaren 80 en nu is de ontwikkeling op de woningmarkt. De prijzen van huizen in de jaren tachtig daalden veel harder en sneller dan nu, maar daarna stegen de huizenprijzen onafgebroken. Vanaf 1984 tot 2008 verdriedubbelden de huizenprijzen.

De daling van de huizenprijzen in de afgelopen jaren is milder, maar houdt langer aan.

Een van de redenen voor het verschil tussen toen en nu zou wel eens kunnen zijn, dat terwijl nu de huizenmarkt stilgevallen is en er ook minder huizen verkocht worden, in de jaren tachtig de verkopen gewoon doorliepen.

Aantal verkopen op de woningmarkt

Werkloosheid loopt nu langzamer op, maar blijft ook oplopen

Het beeld blijft hetzelfde wanneer de werkloosheid bekeken wordt. Deze liep in de jaren ’80 snel op tot meer dan 10% van de bevolking. Na vier jaar zette de daling van de werkloosheid in. In de huidige crisis bleef de werkloosheidsstijging in eerste instantie beperkt, om daarna gestaag op te lopen. De stijging is nog altijd niet tot stilstand gebracht.

Volume export stijgt in beide crises

In beide crises bleek de leus Nederland exportland op te gaan. In de jaren tachtig bleef de export constant oplopen, ook tijdens de recessie, nu stijgt de export al enkele jaren na een korte daling in 2009.

Dit artikel is eerder gepubliceerd op Follow The Money