Verslag Studenten van de TU Delft werkten aan een plan voor de grote ruimtelijke opgaven van de gemeente Lansingerland. Zes groepen mochten hun plan presenteren tijdens de derde editie van de Dag van de Gebiedsontwikkeling. Zij kregen de opdracht: maak een duurzaam en toekomstbestendig plan.
De gemeente Lansingerland staat voor een flinke woningbouwopgave, maar heeft tegelijkertijd een versterking van groene gebieden nodig én zoekt naar manieren om haar glastuinbouw mee te nemen in deze ontwikkelingen. Natuurlijk kan de gemeente deze puzzel zelf leggen, óf studenten van de TU Delft inschakelen. Tijdens de Dag van de Gebiedsontwikkeling op vrijdag 24 oktober presenteerden derdejaars bachelorstudenten Bouwkunde hun stedenbouwkundige visies voor de kernen Berkel, Bergschenhoek en Bleiswijk.
Alle rollen
Twee jaar geleden werd de Dag van de Gebiedsontwikkeling in het leven geroepen om professionals uit de praktijk te verbinden met studenten door gedachten uit te wisselen over de grote opgaven van het vakgebied. De studenten vormden dit jaar tijdens de derde editie een team met alle nodige rollen voor een gebiedsontwikkeling, van ontwikkelaar tot landschapsarchitect. Samen werkten zij enkele weken aan een ruimtelijk plan voor de lokale uitdagingen in de gemeente.
De jury beoordeelde de plannen op basis van haalbaarheid, doorrekening en het oplossen van lokale uitdagingen. Met in de jury: Gabby Prevo (gemeente Lansingerland), Anne-Wil Min (Ministerie BZK), Peter de Jong (TU Delft) en Robyne van Notten (gebiedsontwikkelaar VanWonen).
Gebiedsontwikkeling in de praktijk
SKG-directeur Tom Daamen trapt de middag af. Hij benadrukt het belang van deze dag en hoopt dat de studenten een beter begrip krijgen van de praktijk van gebiedsontwikkeling door het hele proces te doorlopen: van het ontwerpen, tot het in kaart brengen van doelgroepen en de kosten. Daarnaast verwijst hij naar de actuele complexiteit van het vakgebied: “Gebiedsontwikkeling is in beweging. Het staat in de schijnwerpers, zeker als het om woningbouw gaat. Maar we staan ook voor andere ruimtelijke uitdagingen. Daarover moeten we met elkaar in gesprek blijven.”
De studenten worden uitgedaagd om te kiezen: Bij hoge nood aan woningen, kan de glastuinbouw nog zoveel ruimte innemen?
Om een beeld te geven van gebiedsontwikkeling in de praktijk, geeft Robyne van Notten, ontwikkelingsmanager bij VanWonen, een presentatie aan de hand van haar werk in Ede-Kerhem. Zij neemt de studenten mee in de keuzes die zij in haar werk moet maken, bijvoorbeeld bij de bouwclaim, in bestemmingsplannen of bij het woningprogramma. Maar, gebiedsontwikkelingen zijn volgens Van Notten divers en zullen altijd anders lopen. Een student vraagt Van Notten wat de praktijk haar heeft geleerd, waarop zij antwoordt: “Gebiedsontwikkelingen kunnen tientallen jaren duren en ondertussen kan er veel gebeuren. Dat vergt creativiteit. Maar als je vanaf het begin weet wat voor programma je wilt en duidelijke kaders stelt, kan je met dat gegeven op zoek naar oplossingen.”
‘Presentatie Robyne van Notten’ (bron: Saartje Nibbering)
Vervolgens komen de studenten aan het woord. Zij staan voor de keuze: verdichten of uitbreiden in Lansingerland? Waar het ene team zich richt op binnenstedelijk verdichten en de toevoeging van groen, kijkt een ander team ook naar de omliggende polders. Denk daarbij aan een ‘Kassendraslandschap’ waarbij op de poldergrond wordt geëxperimenteerd met het combineren, of zelfs stapelen, van wonen en de glastuinbouw. Of het omtoveren van de noordelijke polder van Berkel tot een wetland, waar nieuwe bewoners samen in en met de natuur kunnen wonen.
Kassen stapelen
De studenten worden uitgedaagd om te kiezen: bij een hoge vraag naar woningen, kan de glastuinbouw nog zoveel ruimte innemen? Enkele teams zien een efficiënter gebruik van de grond voor zich: de grond zou te waardevol zijn voor de productieve functie van de kassen en de horticultuur zal daarom de overgang naar de kenniseconomie moeten maken. Of ze lossen het ruimtelijk op door bijvoorbeeld het concept ‘Knus Verkassen’. Hierbij worden kassen gestapeld en de ruimte tussen de kassen wordt beter benut. Functies kunnen gecombineerd worden met vernieuwende concepten zoals ‘vertical farming’ of het plaatsen van kassen boven op een plint met voorzieningen.
Typisch voor Lansingerland zijn de historische linten, waterwegen in de polder waarlangs woningen gebouwd werden. Enkele groepen breiden het lint uit, bijvoorbeeld tot een Superlint: een groene en biodiverse waterweg tussen de noordelijke woonwijk en de kassen. Het afvalwater van de kassen en het opgevangen water op daken en wegen stroomt het lint in, waar het op natuurlijke wijze gefilterd wordt zodat het daarna weer de kassen in kan.
‘Voorbeeld render: Wonen langs het Superlint, team Bergschenlint’ (bron: Dag van de Gebiedsontwikkeling)
Andere teams zetten in op nieuwe manieren om met het water te leven, bijvoorbeeld in de Waterwijk. Hier kunnen 6.000 woningen worden gebouwd, zowel aan als op het water. Met in de wijk een enorme Zuiveringsplas waarin het doorstromende water wordt gereinigd voor recreatie en als waterbron voor de kassen.
De jury waardeert de gedetailleerde analyses van de uitdagingen binnen de gemeente en ziet stuk voor stuk goed doorberekende plannen.
Wat betreft mobiliteit speelt de vraag: hoe kan de gemeente het groeiende aantal bewoners opvangen met haar mobiliteitsnetwerk? De teams zetten veel in op een uitbreiding van het regionale openbaar vervoer-netwerk, bijvoorbeeld het doortrekken van de metro tussen Zoetermeer en Rotterdam. Maar ook andere ingrepen komen aan bod: turborotondes zodat het vrachtverkeer op een aparte baan makkelijker het gebied uit kan, het toevoegen van busverbindingen, een nieuwe lightrail en het installeren van mobiliteitshubs.
Het oordeel van de jury
De jury waardeert de gedetailleerde analyses van de uitdagingen binnen de gemeente en ziet stuk voor stuk goed doorberekende plannen. Vooral prijst zij de ontwerpen die breder kijken dan de ontwikkeling zelf en de verbinding maken tot regionale netwerken, zoals het openbaar vervoer of omliggende groenstructuren. Ook is zij positief te spreken over meervoudig ruimtegebruik als oplossing voor de schaarse ruimte.
Maar, de jury heeft ook veel vragen. Waar gaat in de verdichte gebieden het water heen bij hoosbuien? Zijn de doelgroepen wel duidelijk in kaart gebracht? Hoe kijken we voorbij de exploitatie op de korte termijn en blijven we waarde genereren in de toekomst? Ook bij de vragen van de jury draait het om deze keuzes. Want wanneer het water meer plek krijgt, moet daarop ook de mobiliteit en infrastructuur worden aangepast. Met hoogbouw kunnen ontwikkelaars efficiënter verdichten, maar het tast ook het dorpse karakter aan. En we kunnen wel minder parkeerplaatsen realiseren, maar bewoners in kleine gemeenten zijn vaak nog afhankelijk van de auto.
‘Het winnende team en de jury’ (bron: Saartje Nibbering)
Hiermee toont de jury aan dat er soms geen universele oplossingen zijn op ruimtelijke vraagstukken. Ze had het naar eigen zeggen niet makkelijk. Toch vond de jury de meeste herkenning in het plan LanSlingerland. Het team won de prijs voor ‘het meest onderscheidende ontwerp.’ Gebiedsontwikkeling is soms lang doormodderen en daarom krijgt het winnende team als cadeau een dagje survivallen in de modder.
Cover: ‘Dag van de Gebiedsontwikkeling’ (bron: Saartje Nibbering)
Door Bono Siebelink
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
