“De financiering van klimaatadaptatie in steden is een debacle”

Verdichten om te kunnen verdedigen. Met die benadering bereidt de Amerikaanse stad Miami zich voor op de klimaatverandering. De bekende hoge torens vol dure appartementen staan en worden gebouwd op de lagergelegen locaties in de stad die in de nabije toekomst het eerst getroffen worden door bijvoorbeeld orkanen of een stijging van de zeespiegel. Met de bril van klimaatverandering op zouden overheden en ontwikkelaars de torens in deze risicogebieden moeten vermijden.

Maar de huizen en locaties zijn nog altijd zo aantrekkelijk voor (buitenlandse) investeerders, dat de winst voor zowel ontwikkelaars als overheden enorm én onmisbaar is. De overheden gebruiken de verwachte stijging in (belasting)inkomsten namelijk om te investeren in infrastructurele projecten die de stad tegen de gevolgen van klimaatverandering moeten beschermen.

Adaptatie financieren

Wetenschappers die de situatie in Miami onderzochten, concludeerden het al: deze tactiek is uniek voor een rijke stad als Miami en kan niet of nauwelijks gekopieerd worden door andere steden omdat de combinatie van een gevulde gemeentekas, een subtropisch klimaat en andere aantrekkelijke vestigingsfactoren ontbreekt. Maar, stellen experts van het VN-klimaatpanel IPCC, stedelijke gebieden kunnen tegelijkertijd niet anders dan anticiperen en zich aanpassen aan de klimaatverandering.

In drie grote onderzoeken die het afgelopen jaar verschenen, schrijven de onderzoekers van het IPCC dat er nog genoeg oplossingen zijn om te voorkomen dat de aarde met meer dan 1,5 graad opwarmt, maar dat direct en grootschalig ingrijpen noodzakelijk is. Gebeurt dat niet, dan raakt dat 1,5-gradendoel definitief uit het zicht. De rapporten vormen de basis voor al het klimaatbeleid van regeringen wereldwijd, maar de vraag is hoe lokale en regionale overheden het noodzakelijke aanpassen van stedelijke gebieden aan de klimaatverandering kunnen financieren.

Snijden aan twee kanten

Het Penn Institute for Urban Research (Penn IUR) heeft de drie rapporten van het IPCC aangegrepen om met een vijf-stappenplan te komen voor de financiering van urban adaptation in steden wereldwijd. Dat is nodig, zeggen de ruim 30 experts die door Penn IUR eerder dit jaar bij elkaar zijn gebracht om over dit onderwerp te praten. “De financiering van klimaatadaptatie in steden is een debacle”, zei Jeffrey Sachs, directeur van het Center for Sustainable Development aan de Universiteit van Columbia.

De eerste stap is het in kaart brengen van de behoeften die steden en stedelijke gebieden hebben op het gebied van klimaatadaptatie. Veel steden weten volgens Penn IUR niet wat zij qua klimaatveranderingen (waarschijnlijk) voor de kiezen krijgen en kunnen daar ook niet op anticiperen. Als die verwachtingen in beeld zijn, kunnen steden in samenwerking met alle betrokken overheden, private partijen en het maatschappelijk middenveld de financiële middelen die nodig zijn veel beter in kaart brengen.

Ten tweede moeten de internationale afspraken die worden gemaakt over de maatregelen om klimaatverandering terug te dringen (mitigatie) gekoppeld worden aan de lokale maatregelen als het aanpassen van een dijk (adaptatie). Zo kan niet alleen de effectiviteit van de maatregelen worden vergroot, maar wanneer ook de juiste beleidsinstrumenten aan die maatregelen worden gekoppeld (stap drie), dan snijdt het mes volgens de experts aan twee kanten.

Tandeloze tijgers

De vierde en vijfde, laatste stap gaan over het toewijzen van de acties aan de juiste overheidslagen en het zoeken naar nieuwe financieringsmogelijkheden voor al die overheden. Van publieke uitgaven die private investeerders stimuleren om (indirect) meer geld aan klimaatadaptatie uit te geven (de situatie in Miami) tot het instellen van organen die specifiek met dit onderwerp aan de slag moeten en het inzetten op decentralisatie zodat steden met genoeg kennis en financiële middelen aan de slag kunnen.

De vijf stappen moeten er volgens de experts voor zorgen dat er genoeg geld beschikbaar komt voor steden om klimaatadaptatie in goede banen wordt geleid. Tegelijkertijd kan worden voorkomen dat steden “tandeloze tijgers worden in de strijd tegen de opwarming van de aarde.”