De Glazen Bol van 2020

Februari 2020

Minister Kajsa Ollongren is terug van ziekteverlof en hervat haar werkzaamheden. Van de collega’s die haar tijdens haar ziekte hebben vervangen, krijgt ze te horen dat ze het onbegrijpelijk vinden dat zij zoveel gecompliceerde portefeuilles tegelijk behartigde. Als eerste belangrijk besluit komt naar buiten: goed dat we vijf woondeals hebben. Maar het kan niet zo zijn dat waar geen officiële woondeals gelden, de rijksoverheid het laat afweten. Naar aanleiding van de kritiek van de NVM in december 2019 zegt zij dat ook andere regio’s belangrijk zijn voor het oplossen van de woningnood. ‘Ik ben het met de NVM eens: er is meer dan een woningcrisis, er is woningnood. Er vertrekken veel jonge gezinnen uit de steden. Die moeten een goed huis kunnen krijgen en daar waar nodig zal ik dus ook steun verlenen aan de opvangregio’s en opvanggemeenten. Eerder deden we dat al met Almere, maar ook steden als Alkmaar, Amersfoort en Zwolle verdienen extra steun’.

Het kabinet reageert op het advies van de commissie onder leiding van Wouter Bos. Die vindt dat er meer woningen voor ouderen moeten komen waar ze zelfstandig kunnen wonen, maar toch een beroep op elkaar en op bijvoorbeeld studenten kunnen doen. Het kabinet concludeert dat we de traditionele verzorgingshuizen te vroeg hebben afgeschaft.

Maart 2020

Nico Rietdijk, die met pensioen is gegaan als directeur van de NVB, krijgt zijn welverdiende afscheidsbijeenkomst. Vele jaren was hij directeur en het gezicht van de NVB, de Nederlandse organisatie van bouwers en ontwikkelaars. Met een superklein werkapparaat en werkweken van 70 uur wist hij steeds voorop te lopen. Jarenlang wees hij het kabinet op de foute keuzes in het woningbouwbeleid. Met zijn Thermometer voor de woningbouw wist hij elk half jaar exact de knelpunten aan te wijzen. Op zijn afscheid mag hij nog één keer vlammen. Dat doet hij: ‘De paradox is dat we een super ontwikkeld en innovatief land zijn, maar tegelijkertijd krijgen we het niet voor elkaar om onze procedures zo in te richten dat iedereen een goed dak boven zijn/haar hoofd heeft. Hoe is dat in vredesnaam mogelijk?’

Op het Malieveld in Den Haag vindt een demonstratie plaats van woningzoekenden. Het zijn er niet meer dan duizend. Aan de Huurdersbond wordt gevraagd waarom er zo weinig mensen aan deelnemen. Paulus Jansen, de voorzitter van de Woonbond: ‘die mensen hadden zich moeten organiseren; op je eentje bereik je niks. Onze achterban, de huurders, hebben dat veel beter voor elkaar’.

April 2020

De Tweede Kamerfracties van VVD en CDA vinden dat de minister een stap verder moet gaan. ‘Niet alleen ondersteunen maar de regie nemen’ is hun motto. Zij citeren prof. mr. Friso de Zeeuw: ‘de Vinex-aanpak was zo gek nog niet’. In het debat in de Kamer over dit onderwerp blijft nog hangen hoe de regie moet worden vormgegeven. ‘Aanwijzen van locaties, ook als de provincie en/of gemeenten het daarmee niet eens zijn’, zegt CDA-woordvoerder Ronnes. VVD-woordvoerder Koerhuis valt hem voorzichtig bij: ‘er moet iets gebeuren, maar wij zijn niet zo van het dirigisme. Maar waarschijnlijk ontkomen we er nu niet aan’.

Paulus Jansen treedt af bij de Huurdersbond. Volgens velen had hij en de Woonbond solidair moeten zijn met de niet georganiseerde woningzoekenden.

Mei 2020

De ministers Hoekstra en Wiebes maken, na een week ruziën over wie de eerste ondertekenaar is, bekend hoe de ‘miljardenimpuls voor Nederland’ er uit gaat zien. In de coalitie is daarover veel discussie voorafgegaan en de accenten zijn nog steeds verschillend. De VVD hamert op investeringen die ‘onbetwistbaar economische groei stimuleren’. De CDA zet in op ‘investeringen in projecten en sectoren die én economisch goed zijn voor Nederland én in maatschappelijk opzicht een meerwaarde hebben’. PvdA-Kamerlid Nijboer vraagt CDA-Kamerlid Ronnes of het CDA hierbij ook doelt op stimulering van de woningbouw. ‘Immers, de prognose laat zien dat we in 2020 niet de gewenste 75.000 nieuwbouwwoningen gaan realiseren, maar hooguit 45.000’. In het Kamerdebat blijven veel zaken onduidelijk. Prioriteit voor woningbouw: daarover is iedereen het eens. Maar over wat dat dan in de uitvoeringspraktijk moet betekenen, wordt weinig gezegd.

Juni 2020

Het kabinet biedt de definitieve NOVI aan de Tweede Kamer aan. Veel commentatoren en ook politici zien er weinig nieuws in na alles wat er al aan is voorafgegaan. De reactie variëren van ‘goede stip op de horizon’ tot ‘nog steeds geen instrumenten en nog steeds geld’. Veel gemeentelijke reacties wijzen op het ontbreken van ‘enig gevoel voor urgentie voor het onderwerp woningnood’. Nogal wat reacties hekelen het vage geschrijf over ‘binnenstedelijk eerst’. Vanuit NVB en NEPROM is te horen: ‘ja prachtig, maar we weten dat het jaren en jaren extra tijd vergt; die tijd is er niet. Mensen willen nu wonen’.

Juli 2020

De oproep van minister Ollongren om veel meer tijdelijke (flex)woningen te bouwen, lijkt aan te slaan. In veel gemeenten is onderzocht welke locaties beschikbaar zijn om daar vijftien jaar tijdelijke woningen te realiseren. De doorbraak lijkt te zijn: in het hele land mag een gemeente middels de zogenaamde kruimelregeling, dus met een superkorte procedure, deze woningen laten bouwen. De Flextafel-bijeenkomsten (met het BZK Expertteam Woningbouw) in de diverse provincies met de gemeentebestuurders erbij, hebben de ogen geopend. Corporaties vinden creatieve oplossingen voor de exploitatie. Zoals: na vijftien jaar nog een periode elders exploiteren. Marktpartijen blijken bereid terugkoopgaranties te formuleren als de woningen daarna weg moeten.

Augustus 2020

De halfjaarcijfers van het CBS laten zien dat de gewenste jaarlijkse extra 75.000 woningen in 2020 bij lange na niet worden gehaald. Ondanks het reces komt de Tweede Kamer in spoedzitting bijeen. Een meerderheid wil uitleg van de minister. Een minderheid: dit was toch te voorzien. Bijna unaniem: het is onaanvaardbaar. Een uniek recesdebat met de minister is het gevolg. Ook de minister onderschrijft dat. Maar: wat dan? De Kamer blijkt niet in staat om aan te geven hoe, niet op papier, maar in de praktijk, een instrumentarium kan worden aangereikt dat tot echte verbetering leidt. De kranten berichten over een ballon die eerst fors is opgeblazen, maar langzaam leegloopt.

September 2020

In de toelichting op de rijksbegroting voor het onderdeel BZK schetst de minister haar dilemma over rijkssturing versus vertrouwen in het model waarbij provincies en gemeenten het voortouw nemen bij woningbouwplannen. Ze gelooft niet in de visie van de Rijksbouwmeester die vindt dat de rijksoverheid zich moet gaan bemoeien met de ‘dozen’ (bedrijfshallen) langs de snelwegen. Maar: ‘de woningnood is nu zo hoog opgelopen dat de Grondwet in het geding kan komen’. Ze laat weten dat er op korte termijn een staatscommissie aan het werk gaat om te onderzoeken of de rolverdeling tussen rijk, provincie en gemeenten anders moet. Reactie van Prof.mr. Friso de Zeeuw: ‘Als je een antwoord lang voor je uit wilt schuiven, stel dan een staatscommissie in. Wil je snel weten waar je aan toe bent: wijs dan een drie- tot vijftal deskundigen aan die binnen een paar maanden met een voorstel komen’.

Oktober 2020

Behandeling van de begroting van BZK in de Tweede Kamer. Nu er zoveel geld bij de rijksoverheid beschikbaar blijkt, laat een meerderheid van de Kamer weten dat het afgelopen moet zijn met de verhuurdersheffing. Deze heffing heeft tot gevolg dat woningcorporaties 2 à 3 maanden huur van elke woning aan het Rijk moeten afdragen. Gevolg: minder mogelijkheden voor investeringen in nieuwbouw en in energietransitie van de corporatiewoningen. De minister zit in een moeilijk parket. De kabinetsloyaliteit eist van haar dat ze dit voorstel afwijst. Vanuit de kennis die ze heeft van haar werkbezoeken, weet ze dat dit een reële zaak is. Haar reactie: ‘Ik heb niet de ruimte om deze motie met een positieve annotatie namens het kabinet te oormerken; anderzijds zijn de tot mij gekomen signalen over de te beperkte investeringsruimte van corporaties overduidelijk. Ik verzoek u stemming over deze motie uit te stellen. In de tussentijd wil ik onderzoeken of we een manier kunnen vinden om, mocht de heffing vervallen, we verplichtende afspraken met de corporaties kunnen formuleren die zorgen voor én meer woningbouw én meer energietransitie van corporatiewoningen’.

November 2020

Minister-president Rutte laat weten dat ‘het kabinet de positie van minister Ollongren loepzuiver op het netvlies heeft. Er moet wat gebeuren. Het vooruitzicht dat er zowel dit jaar als volgend jaar veel minder nieuwbouwwoningen bijkomen dan de gewenste 75.000 per jaar noopt tot extra ingrijpen. Nood breekt wet. Ik heb een hekel aan het begrip maar vanaf nu is het Chefsache’. Op de vraag van journalisten wat dat inhoudt, antwoordt Rutte dat een paar weken ‘rust’ op dit dossier de oplossing ten goede kan komen. Hij deelt mee dat in ieder geval de verhuurdersheffing vanaf 2021 van de baan zal zijn.

December 2020

Er is een nieuwe demonstratie op het Malieveld. Van woningzoekenden, nu gesteund door de nieuwe voorzitter van de Woonbond. Er zijn nu vele tienduizenden demonstranten. De borden zijn zeer gevarieerd: ‘Een woning, géén hangplek’; ‘Wachttijd van 15 jaar naar 15 dagen’; ‘Geen woning, geen koning’ (dat bleek geen spelfout te zijn, maar kritiek op de hoge kosten van renovatie van het paleis van de Koning); ‘Ik wil een kamer in een verzorgingshuis’; ‘Door lange wachttijd niet meer erkend als starter’.

Het CBS concludeert: in 2020 zijn er 50.000 nieuwbouwwoningen opgeleverd waarvan 15.000 studentenwoningen. Vanwege de woningnood vinden veel gemeenten het niet passend om vuurwerk toe te staan bij oud en nieuw.

Cover: BrandeePember via Pixabay