De Levendige Stad

Debat met onder andere Charles Landry en Jos Gadet

De naoorlogse stadsuitbreidingen hebben een monofunctionele opbouw en missen voldoende diversiteit ofwel stedelijkheid. Door toevoeging van nieuwe functies, gebouwen en straten moet een nieuw type stedelijkheid ontwikkeld worden. Deze transformatie is noodzakelijk omdat de vooroorlogse stad voor zijn huisvesting en groeimogelijkheden afhankelijk is van de naoorlogse stad.

Charles Landry: de straat als drager van stedelijkheid

Volgens Charles Landry heeft de topdown benadering, ofwel ontwerpen vanuit de lucht, geleid tot het verlies van de complexiteit van steden. De complexiteit bestaat uit kriskrasrelaties tussen functies, gebruik, generaties en cultuur. Landry stelt dat menging een voorwaarde is voor kriskrasrelaties en dus voor stedelijkheid. In de naoorlogse gebieden zijn veel monofunctionele bouwblokken. Kriskrasrelaties op het kleine schaalniveau ontbreken daardoor. Landry gelooft dat de straat een belangrijk element is dat deze kriskrasrelaties opnieuw kan organiseren. De straat is in staat weer stedelijkheid te organiseren door de introductie van de menselijke schaal en maat. Want dat is universeel in alle uiteenlopende vormen van stedelijkheid; mensen willen elkaar ontmoeten en hebben behoefte aan interactie. Er zijn nog meer principes die voor alle typen stedelijkheid opgaan. Zo is een goedkope leefomgeving aantrekkelijk voor nieuwe ontwikkelingen, goedkoop is dus een kracht. Functies in de plint moeten een relatie met de straat hebben. Geen modernistische ingrepen meer, maar vanuit een integrale benadering verschillende ontwikkelstrategieën uitrollen en tot uitvoering brengen. Als laatste ziet hij gentrification als een principe dat overal kan worden toegepast mits met mate, voor verschillende doelgroepen. Hoe je deze principes praktisch kunt toepassen demonstreert hij met een aantal referenties c.q. ideeën:
1. Breng iets (een functie, een plek, een voorziening) naar een achterstandsgebied dat de moeite waard is om te bezoeken.
2. Vraag aan de bevolking om iets te ontwikkelen, ongeacht wat.
3. Laat zien wat je wensbeeld is voor een straat, doe dit op een creatieve manier. Landry liet hierbij een voorbeeld zien van een winkelruit waarop een print was geplakt van een levendig restaurant. Het was er nog niet maar de wens was er wel!
4. Maak meer mogelijk door wat minder regels of door coulant met de regels om te gaan.

Jos Gadet: verbind de vooroorlogse en naoorlogse stad

Volgens Jos Gadet moet er in Amsterdam meer gebeuren. De vooroorlogse stad bruist van creatieve economie, de vierkante meter prijzen zijn hoog en de trend is dat deze ontwikkelingen alleen maar intensiveren in de vooroorlogse stad. Met een maandelijkse instroom van 1000 inwoners heeft de vooroorlogse stad de naoorlogse stad keihard nodig, maar die kan onvoldoende meekomen. Ook Gadet benadrukt dat fijnmazige differentiatie en diversiteit de voorwaarden zijn voor een hedendaagse manier van werken en leven. Daarnaast heeft hij de overgangen tussen de voor- en naoorlogse stad in beeld gebracht. Deze plekken noemt hij 180° punten. Aan de hand van foto’s is te zien dat de overgang van hoogstedelijk naar suburbaan erg abrupt zijn. Om de verbinding te versterken stelt hij voor om de stadsstraten vanuit de vooroorlogse stad als het ware uit te rollen in de naoorlogse gebieden. En bovendien de 180° punten te verdichten.

Discussie: Mixen of niet Mixen?

Niet iedereen onderschreef de conclusie dat meer mixen en verdichten leidt tot een prettigere leefomgeving. Nel de Jager, winkelstraatmanager van onder andere de Haarlemmerbuurt in Amsterdam, benadrukt dat de eigenheid, het groene karakter centraal zou moeten staan in de vernieuwing van de westelijke tuinsteden. Enkele bewoners zijn van mening dat die stadse cultuur en diversiteit zich al in hun lokale centra bevindt, alleen dan anders. Anderen zijn van mening dat verdichting noodzakelijk is om voldoende koopkracht te organiseren voor nieuwe ondernemers. Winkels in de vooroorlogse stad komen niet naar de naoorlogse stad omdat de dichtheid er te laag is. Iemand uit het publiek vat dit mooi samen, er zijn volgens hem twee groepen mensen. De eerste groep bestaat uit mensen die groen en rust zoeken, die zien op tegen de verdichting en mix. De andere groep is gedwongen om in de tuinsteden te wonen maar zou liever in hartje centrum wonen. De opgave is om de wensen van deze groepen samen te brengen. Mixen vanuit eigen kracht dus.

Discussie: Bestaande mixen versterken of aansluiten bij stadsstraten vanuit centrum?

Ivan Nio hield een pleidooi voor het versterken van bestaande wijkwinkelcentra in plaats van stadsstraten te introduceren. Volgens Nio hebben de naoorlogse wijken een eigen oriëntatie die niet perse gericht is op de vooroorlogse stad. Ook Peter de Bois deelt deze zienswijze, volgens de Bois moeten de verbindingen tussen de verschillende centra in de stad versterkt worden. Dat de tuinsteden nu ‘ongelofelijk saai’ zijn is volgens hem wel een feit, daarom zou je functies moeten toevoegen aan de bestaande centra (of nodes), dan komen de straten vanzelf wel.

Publieksdebat, organisatie: Stad-Forum, Wouter Veldhuis

Voor een pdf van de volledige publicatie zie bijlagen.