De menselijke maat op het Orlyplein - projectbeschrijving Orlyplein, Amsterdam

Sloterdijk Bereikbaar

Het Sloterdijkgebied is volop in ontwikkeling: ooit was het een zakencentrum met voornamelijk kantoren en industrie, maar dit is aan het veranderen. De komende jaren zal het geleidelijk verkleuren naar een gevarieerder stedelijk gebied dat beter met de omgeving verbonden is en waar het ook mogelijk is om te gaan wonen.
Het lonkend perspectief voor de komende 10 jaar staat beschreven in de gebiedsstrategie genaamd ‘Sloterdijk Bereikbaar’. Belangrijkste eigenschap van deze plek is en blijft haar goede fysieke bereikbaarheid. Het is financieel bereikbaar, omdat de huren lager liggen dan in andere stationsgebieden en het is bereikbaar voor het experiment. Belangrijke mijlpaal in de gebiedsontwikkeling was de vaststelling in 2013 van een 'investeringsvriendelijk' bestemmingsplan, waardoor weer volop kansen zijn ontstaan om het vestigings- en ondernemingsklimaat in Sloterdijk te verbeteren. Op deze wijze ontstaat er een nieuw perspectief voor Sloterdijk gerelateerd aan de macro-economische ontwikkeling in de ‘West-as’ van de Metropoolregio Amsterdam. Dit nieuwe perspectief is een gedeeld perspectief: door de gemeente en door de gebruikers. Effect is dat gebruikers duurzamer verbonden worden met Sloterdijk.

Orlyplein als ontmoetingsplek in het Brettenpark

In de strategie staan een aantal speerpunten beschreven die inmiddels in uitvoering zijn. Een belangrijke eerste stap in de eigentijdse gebiedsontwikkeling, is de uitvoering van het Orlyplein project. Dit project draagt bij aan de doelen om het Sloterdijkgebied te verbinden aan de stad en aan het doel van het creëren van een meer aantrekkelijke, op verblijf en mensen gerichte omgeving. Het creëren van aangename verblijfsplekken is daarbij de sleutel tot een florerend gebied in het licht van de huidige kenniseconomie en de voorziene verkleuring van het gebied.
Het Orlyplein is een belangrijk ankerpunt, want het vormt ruimtelijk de schakel tussen de gebieden ten zuiden en noorden van de spoorlijn. Het is de plek waar de verkeersstromen vanuit de stad (toeristen), kantoren, haven, bedrijventerreinen én de gebruikers van de OV-knoop Sloterdijk samenkomen. Het plein kan daarbij als een belangrijke ontmoetingsplek gaan fungeren. Het plein is bedacht als een aantrekkelijk en levendig verblijfsgebied, waar ruimte is voor recreatieve functies, horeca, (kleine) evenementen en groen. Een relatie met de recreatieve en culturele voorzieningen in het nabij gelegen Brettenpark ligt daarbij voor de hand.
Naast de (her)inrichting van de openbare ruimte, spelen de plinten van de aanliggende gebouwen een belangrijke rol. Hierin kunnen nieuwe functies een plek krijgen die bijdragen aan de stedelijkheid waardoor er meer levendigheid op en rondom het plein ontstaat. Bij de programmering van het plein en de plinten wordt ruimte geboden voor tijdelijke en experimentele invullingen door nieuwe initiatiefnemers die een creatieve impuls kunnen geven aan het verblijfsklimaat, het karakter en de sfeer van het Orlyplein.

Samenwerking

Samen met de gebruikers, de ondernemers, NS en Prorail is er de afgelopen jaar gewerkt aan een nieuw, representatief ontwerp voor het plein. De gemeentelijke projectorganisatie die dit proces heeft gefaciliteerd heeft daarbij vooral geïnvesteerd in vertrouwen en samenwerking. Daarbij hoort een naar de omgeving open houding. De belangrijkste personen en organisaties die direct belang hadden bij de herontwikkeling van het plein zijn in eerste instantie persoonlijk geïnterviewd en is er een open discussie platform opgestart met gebiedsgebruikers. Als gevolg van deze werkwijze zijn er een aantal gebiedsambassadeurs bereid gevonden om de veranderingsstrategie mede uit te dragen en zij zijn steeds betrokken geweest bij de verdere uitwerking van de plannen.

Net zo belangrijk als de communicatie met de externe belanghebbenden was het investeren in de afstemming en communicatie in de interne gemeentelijke organisatie. De gemeente is namelijk op veel manieren en in veel verschillende rollen betrokken bij het proces en dat is voor de externe partners soms verwarrend. Men heeft immers toch met iemand van de gemeente overeenstemming bereikt? In haar publiekrechtelijke rol als regelgever en vergunningverlener heeft de gemeente andere verantwoordelijkheden dan in een privaatrechtelijke rol als gronduitgever, erfpachter of plannenmaker. De Haven, de projectorganisatie Westpoort/Sloterdijken, de Stadsdelen West en Nieuw West, gemeentelijke diensten, diverse loodsen en een supervisor zijn intern belangrijke spelers in het Sloterdijkgebied maar hebben allemaal verschillende verantwoordelijkheden. De afstemming of communicatie over eenzelfde opgave of project waar verschillende partijen bij betrokken zijn blijft van essentieel belang bij het verbeteren van de gemeentelijke dienstverlening, daarbij hoort ook het aanstellen van een aparte accounthouder voor het gebied.

Het uiteindelijke keuzeproces voor de inrichting van het plein betrof een democratisch proces, waarbij de eigenaren en gebruikers aan het plein ook letterlijk zelf hebben mee geschetst. Op deze wijze is een breed gedragen plan ontstaan, waarbij een ieder op zijn eigen wijze heeft bijgedragen aan de herontwikkeling van het plein en de het direct omliggende vastgoed.

De plaatselijke vastgoed- en horecaondernemers werken gezamenlijk mee aan de eerste contouren van het plan

Bret

Een uitzonderlijk verhaal betreft de samenwerking met het collectief van initiatiefnemers van paviljoen ‘Bret’ of ‘Buro Bintje’ zoals zij bij aanvang heetten. Bintje wilde graag op eigen initiatief verbindingen leggen tussen Sloterdijk en de omgeving door het groen terug te brengen op het plein. Dat zou bijvoorbeeld kunnen 'met aardappels van de verdwenen boer, het standbeeld bij het nabij gelegen oude dorp Sloterdijk’. Bintje wilde de vergroeningsslag in eerste instantie graag uitvoeren door het bestaande busstation tijdelijk in te richten als stedelijk akkerland. In het najaar van 2012 heeft Buro Bintje spontaan een crowdsource evenement georganiseerd op het Orlyplein en daarbij aan voorbijgangers gevraagd wat zij het liefst op die plek zouden zien als alternatief voor het grijze beton. Groen! Was de unanieme uitkomst. De planvorming van Bintje sloot heel goed aan bij de doelstelling van de gemeente om het stedelijk interactiemilieu te vergroten door middel van placemaking, op een onderscheidende manier. In onderling goed overleg met de Supervisor van het gebied zijn de plannen van Buro Bintje ingepast in het integrale plan zoals dat is ontworpen door de gemeentelijke dienst Ruimte&Duurzaamheid.

Bij de start van het terras seizoen van 2015 is het paviljoen Bret geopend. De naam verwijst naar het groene Brettenpark waarin het Sloterdijk gebied gelegen is. Bret stelt bij de ontwikkeling van haar concept de verbinding centraal met als doel om van Sloterdijk een plek te maken die voor veel meer Amsterdammers betekenis krijgt. Bret verbindt door ruimte te bieden aan creatieve werkplekken, cultuur, goed eten en er is ruimte voor nieuwe duurzame, inspirerende en innovatieve initiatiefnemers om zich aan te sluiten. Het terrasmeubilair is bijvoorbeeld ontworpen en uitgevoerd door leerlingen van het nabij gelegen Hout&MeubileringsCollege. Ervaar het zelf, bij Bret borrelen de ideeën voor het nieuwe Sloterdijk.

Strategische communicatie

Bij de planvorming en in de uitvoering voor het Orlyplein is sterk ingezet op een eenduidige communicatie, volgens de communicatie doelen zoals die voor het gehele Sloterdijkgebied zijn geformuleerd. Belangrijk daarbij was in eerste instantie het informeren van belanghebbenden en dan met name de huidige gebruikers over de voortgang van de vernieuwing. Daarnaast zijn er verschillende gebiedssessies georganiseerd waarbij de genodigden konden meedenken over de nieuwe identiteit van het gebied en waarbij de partijen geprikkeld werden zelf ook te participeren bij de uitvoering van de gebiedsstrategie.

Zie ook:

• Artikel Het Parool 'Van nare stenen woestenij tot groene oase bij Sloterdijk'
• Artikel de Architect 'BRET Paviljoen Orlyplein Amsterdam'