De niet-traditionele nacht als oplossingsrichting voor het centrum van de middelgrote stad

Gebiedsontwikkelaars, vergeet de stad ook niet voor te bereiden op de nacht. Die oproep deed Jess Reia, wetenschapper aan de Amerikaanse universiteit van Virginia, vorig jaar op Gebiedsontwikkeling.nu. Reia benadrukt in haar onderzoek waarom het zo belangrijk is dat gebiedsontwikkelaars (en andere professionals die zich met de inrichting van de stad bezighouden) de nacht serieus nemen. Want ja, er wordt vaak genoeg gesproken over (on)veiligheid, geluidsoverlast en (horeca)voorzieningen. Maar volgens de onderzoeker is de nacht “veel complexer dan dat”. De nacht heeft een geheel eigen ecosysteem met eigen actoren, gebruikers en gebruiken. En als die gebruikers niet gehoord worden, kan dat leiden tot uitsluiting van bepaalde bevolkingsgroepen.

Marion Roberts, onderzoeker aan de University of Westminster in Londen, sluit zich in haar vorige maand verschenen onderzoek Night-time and strategies for regeneration in two medium-sized town centres aan bij de woorden van Reia. Net als haar Amerikaanse collega benadrukt Roberts de mogelijkheden die binnen gebiedsontwikkeling ontstaan wanneer de specifieke gebruiken en eigenschappen van de nacht worden meegenomen bij het ontwikkelen van stedelijke gebieden.

Andere functies in het donker

Roberts gebruikt de kwaliteiten van de nacht om de binnensteden en high streets van de middelgrote steden in Engeland nieuw leven in te blazen. In 2019 werd het fonds Towns Fund for England opgericht om lokale economische groei te stimuleren in 101 Engelse gemeenten. Deze kampten met verlaten winkelstraten, oplopende werkloosheid en verloedering van het centrum. Middlesbrough en Oldham (met respectievelijk ongeveer 150.000 en 100.000 inwoners) waren twee van die geselecteerde gemeenten. Als voormalig industriesteden hebben deze twee steden al decennia te maken met leegstand, verloedering en algehele achteruitgang van het stadscentrum.

De onderzoeker hoopt met de focus op de nacht de sleutel te hebben gevonden tot succes voor deze middelgrote steden. Want waar de grote steden zich van oudsher (en vaak zeer succesvol) al op de nacht richten, is dat een categorie lager vaak nog niet gebeurd – of in ieder geval een stuk minder succesvol geweest. Soms komt dat omdat een grote stad in de buurt die functie al op zich heeft genomen, zoals Manchester in het geval van Oldham. Middlesbrough had net als veel steden van vergelijkbare omvang te maken met leegstand en slaagde er niet in om naast het ‘ouderwetse, op alcohol gefocuste’ nachtleven andere functies voor in het donker te creëren. In de combinatie van de monofunctionaliteit en de brug naar andere delen van de dag zit voor veel van de steden in deze omvang de oplossing.

Brug slaan

Volgens Roberts zijn er vier ruimtelijke elementen die professionals mee moeten nemen wanneer zij via de nacht het centrum van de middelgrote stad willen ‘opknappen’: het karakter van het gebied, de diversiteit in functies, de openbare ruimte en de sfeer in het gebied. Essentieel is het uitgangspunt dat de nacht meerdere tijdszones en bijbehorende gebruikers en behoeften heeft en met die gedachte de vier ruimtelijke elementen aan te vliegen.

Beide steden hebben geleerd van de jaren 90 van de vorige eeuw, waarin middelgrote Engelse steden massaal overgingen tot het creëren van monofunctionele gebieden in de vorm van speciale uitgaanszones en (overdekte) winkelcentra. Die beweging zorgde voor een uitgesproken karakter, maar niet voor een karakter waar veel verschillende gebruikers zich in konden vinden. Het ging vaak ten koste van het functioneren van het gebied. In zowel Oldham als Middlesbrough wordt daarom ingezet op de transitie naar gebieden met een gecombineerd landgebruik en activiteiten in zowel de dag, avond als nacht om zo een inclusief karakter te creëren. Middlesbrough probeert bijvoorbeeld door het aanbieden van recreatieve mogelijkheden voor families in de avond de brug te slaan tussen de dag (het creëren van werk- en woongelegenheid) en het uitgaan in de nacht.

Inclusief gebied

Wat betreft diversiteit proberen de twee gemeenten vooral in te zetten op de behoeften van de (multiculturele) bevolkingsgroepen. Zij vormen een belangrijk deel van de bevolking in deze middelgrote steden, maar hebben geen interesse in het ‘traditionele’ nachtleven vanwege de nadruk op het gebruik van alcohol. Door zo’n monofunctionele uitgaanszone in stand te houden, zegt Roberts, slaag je er als gebiedsontwikkelaar nooit in om een werkelijk inclusief gebied te maken. Die inclusiviteit kan ook gecreëerd worden door bij de inrichting van de openbare ruimte niet alleen de nadruk te leggen op toegankelijkheid (zoals voor voetgangers) en veiligheid in daglicht, maar ook hier de brug te slaan tussen de verschillende tijdzones.

Dat kan door de eerdergenoemde diversiteit aan functies te realiseren, maar volgens Roberts ook door het langer laten rijden van het openbaar vervoer. Lukt het je als gebiedsontwikkelaar om binnen deze drie ruimtelijke elementen die brug te slaan tussen de verschillende momenten van de dag en daarmee de diversiteit aan gebruikers en behoeften, dan kan je ook de sfeer van het gebied (het vierde element) doelgericht naar jouw hand zetten, zo concludeert Roberts. En dan ben je als stad in staat om de nacht te gebruiken als oplossingsrichting voor het revitaliseren van het centrumgebied.

Een wat oudere presentatie van Marion Roberts maar wel een goede introductie over de economie van de avond en de nacht.