De opmars van regionale perspectieven

Bundelen van sectoraal geld voor de regio

De regio is geen vaststaande geografische of bestuurlijk-administratieve eenheid, maar het schaalniveau waarop betrokken partijen zelf denken het meest effectief te kunnen opereren. Daarbij kunnen ze leren van ervaringen met gebiedsontwikkeling. Wanneer regionale opgaven een bovenregionale uitstraling hebben en de draagkracht van de regio te boven gaan, kan het Rijk als partner aanhaken.

Mondiaal zien we dat samenwerking steeds moeilijker wordt. Plurilateraal is in de wereldeconomie de nieuwe trend. Dit begrip staat voor verdragen die tussen een beperkt aantal landen worden gesloten. Volgens onze minister Sigrid Kaag van Buitenlandse handel en Ontwikkelingssamenwerking is dit beter dan helemaal geen overeenkomsten. Je werkt met ‘coalitions of the willing’, maar die mogen van haar geen permanent alternatief worden.

Dapperheid om een besluit te nemen
Lange tijd geloofden we dat westerse waarden op andere continenten zouden worden overgenomen als grondslag voor een ideaal samenlevingsmodel. Inmiddels weten we beter en zien we een divers palet aan samenlevingsvormen. Landen leggen meer nadruk op de verschillen in waarden. Ondanks deze kritische houding jegens elkaar en het trekken van grenzen, slagen ze erin gezamenlijk topprioriteiten te stellen. Daaruit vallen bruikbare lessen te trekken voor regionale perspectieven.

Ook in de Nederlandse samenleving zien we een toenemende polarisatie. Kijken we naar de succesvolle voorbeelden van gebiedsontwikkeling, dan zien we dat de kunst van het verbinden centraal staat. Het belang van burgerparticipatie is hierbij de afgelopen jaren toegenomen.

Juist ook bij tegengestelde waarden en belangen is het noodzakelijk te komen tot gedeelde besluitvorming. Een gebiedsregisseur speelt hierbij vaak een belangrijke rol. Enerzijds vraagt het een vaardigheid om ogenschijnlijk tegengestelde belangen te overbruggen. Anderzijds is er dapperheid nodig om in de wirwar van belangen soms gewoon een besluit te nemen.

Vanuit gebiedsontwikkeling biedt de landelijke pilot ‘Ontslakken van Gebiedsontwikkeling’ inspiratie voor de regionale perspectieven. Zorg voor een aanjaagteam met een passende voorzitter. De pilot was een van de agendapunten van de Actieagenda Bouw, een initiatief van de sector en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties om op innovatieve wijze de bouwsector sterker uit de crisis te laten komen.

Regionale uitwerking van het klimaatakkoord
Een actuele Rijksopgave is het klimaatakkoord. Nederland loopt volgens CBS-onderzoek op het gebied van schone energie en de uitstoot van broeikasgassen flink achter in vergelijking met andere Europese landen. Vanwege de diverse belangen is er op dit moment verdeeldheid in het kabinet over het klimaatakkoord. Toch zal er een besluit komen, dat verder uitgewerkt moet worden op regio- en gebiedsniveau. Gezien de verschillen in bijvoorbeeld bevolkingsdichtheid, bodemgesteldheid en aanwezige voorzieningen zullen visie, aanpak en tempo per regio uiteenlopen. Daarbij spelen ook de mate van participatie en vertrouwen een rol.

Doorbraken zien we vaak als het urgent wordt en het Rijk middelen beschikbaar stelt. Een actueel voorbeeld is de aangekondigde stopzetting van de gaswinning in Groningen. Andere voorbeelden zijn de aanstelling van de Deltacommissaris om ons tegen hoogwater te beschermen en het Nationaal programma Rotterdam Zuid om de achterstand en armoede te verkleinen. Feit is echter dat er minder rijksmiddelen beschikbaar zijn dan in het verleden. Om vanuit regionaal perspectief resultaten te boeken, is het bundelen van sectoraal geld daarom onvermijdelijk.

‘Coalition of the willing’ voor regionale opgaven
Na een eeuw van een dominante overheid met relatief veel rijksmiddelen zie ik een terugkeer naar ‘de burgersamenleving’ van weleer. Hierbij denk ik aan de Haarlemmermeerpolder met rijke kooplieden of de 126 kilometer lange Westfriese Omringdijk, waar bijna een eeuw overleg over is gevoerd. Drooghouden betekende toen ook al samenwerking.

Vanuit regionaal perspectief zal de samenstelling van de ‘coalitions of willing’ verschillen, evenals de inhoud en verdeling van financiële potjes. Naast een aanjaagteam en ontslaklessen, zie ik kansen om nieuwe woonmilieus te ontwikkelen. Met Stad van de Zon als een van de eerste CO2-emissieneutrale wijken, Rijswijk-Buiten als moderne opvolger of recent Leeuwesteyn in Utrecht als inspiratie. En landschappelijk kan gedacht worden aan De Haverleij in Den Bosch of  ‘het nieuwe dorp aan De Lek’ Hoef en Haag in Vianen als inspiratie voor vernieuwende woonconcepten.