Opinie Kersvers Rijksadviseur Wouter Veldhuis mist een gezamenlijk toekomstperspectief om de juiste keuzes te maken. Zijn angstscenario: een kabinet dat met harde keuzes alles dichttimmert.
Wonen, grootschalige logistiek, datacentra, energietransitie, waterveiligheid, droogte, bodemdaling, circulaire economie, landbouwtransitie, biodiversiteit en de groei van mobiliteit. Allemaal grote opgaven die strijden om dezelfde beperkte ruimte. De gespreksleider van Pakhuis de Zwijger kijkt mij hoopvol aan: “Welke keuzes moeten we maken?”. Daar zit je dan als kersverse Rijksadviseur. Eerst val ik even stil. En dan stamel ik: “Ehm, ik zou het eigenlijk niet weten, want ik mis een gezamenlijk toekomstperspectief om de juiste keuzes te kunnen maken.”
Tien jaar geleden trakteerde de VPRO ons op het programma Nederland van Boven. Prachtige luchtbeelden en animaties lieten zien hoe ongelooflijk slim wij ons land hebben georganiseerd. Hoe anders kijken wij tien jaar later naar Nederland. Ons land lijkt op alle fronten volledig vastgelopen. En om het land weer vlot te trekken moeten we beginnen met een van de grootste verbouwingen ooit. Op zichzelf al best spannend. Maar de angst bekruipt je als je bedenkt dat er voor deze verbouwing nog helemaal geen samenhangend plan is!
Afgelopen week presenteerde het Planbureau voor de Leefomgeving het rapport ‘Grote opgaven in een beperkte ruimte’. De media doken er bovenop. ‘Weinig grond, veel wensen: de politiek moet harde keuzes maken’ kopte bijvoorbeeld RTL Nieuws. Ik hoop maar dat ze dit niet te letterlijk nemen bij de kabinetsformatie. Want het laatste waar we op zitten te wachten is een regeerakkoord waarin ‘harde keuzes’ gemaakt worden op basis van alle sectorale boodschappenlijstjes die continu via de media en de lobbyisten worden ingeleverd. Als dat gebeurt dan zal de ogenschijnlijk daadkracht van het nieuwe kabinet onvermijdelijk leiden tot een langslepende regionale ruimtelijke guerilla. Dan zijn we over vier jaar nog geen stap verder gekomen en gaat alle energie zitten in crisisbeheersing, net als de afgelopen jaren.
De roep om harde keuzes blijft makkelijk hangen, maar het PBL-rapport roept eigenlijk het Rijk op om met een integrale en sectoroverstijgende visie op de toekomst van Nederland te komen. Zodat er vervolgens keuzes gemaakt kunnen worden. Net als de Vierde Nota over de Ruimtelijke Ordening, die binnen drie jaar werd geconcretiseerd via de VINEX, schreeuwt de recente NOVI ook om een nadere concretisering. De drie afwegingsprincipes van de NOVI leggen al een heel stevige werkbare basis: kies voor combineren in plaats van enkelvoudig ruimtegebruik, speel in op de specifieke gebiedskenmerken, en voorkom het afwentelen van negatieve effecten naar andere plekken of toekomstige generaties. Dit zijn duidelijke nieuwe uitgangspunten voor een visie waarmee we kunnen ontsnappen aan de gangbare sectorale aanpak, met verspilling van ruimte en grondstoffen en verlies van ruimtelijke diversiteit.
Wat zou het daarom mooi zijn als in het regeerakkoord wordt vastgelegd dat deze visie op de toekomst van Nederland binnen een tot twee jaar door een toegewijde minister wordt aangeboden aan de Tweede Kamer. Een visie die integraal en sectoroverstijgend is, duidelijke doelen formuleert, en tegelijkertijd de regio’s de ruimte biedt om keuzes te maken die leiden tot de best passende oplossingen. Want in de regio wordt de fysieke leefomgeving tastbaar en is de dagelijkse leefomgeving van mensen, dieren en planten in het geding.
Cover: ‘Wouter Veldhuis’ (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)
Door Wouter Veldhuis
Stedenbouwkundige - Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving - Directeur MUST
