Casus In de GO Zomertour vertellen experts en liefhebbers over hun favoriete gebiedsontwikkeling. In deel 2 bezoeken we bedrijventerrein de Spaanse Polder in Rotterdam. Hoewel plannen klaarstaan om dit gebied te transformeren naar een futuristische plek voor hippe bedrijven en veel groen, hoopt Inge Janse dat hij mag blijven hardlopen door een onaangeharkt terrein. “Misschien is het gewoon de leegte, het gebrek aan prikkels, de afwezigheid van verkeerslichten, de ongeordendheid, de schijnbare rudimentaire chaos waarin iedereen maar wat doet, die dit gebied aantrekkelijk maken.”
Van fascinerend mooi via faliekant mislukt tot wanstaltig lelijk en eindeloos inspirerend: in de GO Zomertour vertellen experts en liefhebbers over hun favoriete gebiedsontwikkeling. Wie de zomervakantie in eigen land viert, kan zo een dag eropuit en de wonderen met eigen ogen aanschouwen.
Waarschuwing: bezoek dit gebied niet als u uzelf sip voelt. De Spaanse Polder vereist het nodige eelt op uw ziel, zowel in esthetisch als sentimenteel perspectief.
Dat gezegd hebbende: de Spaanse Polder! Wat. Een. Fascinerend. Gebied!
Maar laten we beginnen bij het begin. De Spaanse Polder, naar verluidt ‘het grootste stedelijke bedrijventerrein in Nederland’ (maar volgens Wikipedia ontbreekt de bron voor deze claim) en ‘één van de grootste bedrijventerreinen van West-Europa’, heette ooit de Spanger Polder, naar de naastgelegen wijk Spangen. Jammer genoeg is die tamelijk onuitspreekbare naam verbasterd naar de Spaanse Polder, en niet naar de Sparta-polder. Een gemiste kans.
Het troosteloze en grijze gebied, dat grotendeels in Rotterdam ligt maar ook nog een handvol vierkante meters van Schiedam bestrijkt, wordt sinds 1935 gebruikt als bedrijfsterrein. Oorspronkelijk lag de focus op havenactiviteiten, maar die blijken beter te gedijen voorbij Rozenburg richting de Maasvlakte. In de Spaanse Polder is er sindsdien een oververtegenwoordiging van apk-stations, voedselgroothandels en houtzagerijen. Het gebied heeft verder als unique selling points dat zij ingeklemd ligt tussen de A13 en A20, zich direct onder de aanvliegroute van Zestienhoven (dat tegenwoordig Rotterdam The Hague Airport heet, maar dat gelooft niemand) bevindt, en bovendien doorkruist wordt door trein- en metrobanen. Voor wie het Amsterdamse Zeeburgereiland een mistroostige plaats vindt: you are merely scratching the surface.
Alles kan in de Spaanse Polder
Goed goed. Er is ook echt wel wat objectief moois te vinden. De Van Nellefabriek bijvoorbeeld, in juni 2014 tot UNESCO werelderfgoed verklaard. De soms bijna communistisch ogende kunstwerken op de gevels van bedrijfspanden. En liefhebbers van bruggen (zoals rolbruggen, die opengaan voor passerende boten door zich horizontaal weg te schuiven richting de kade) kunnen hun hart op vele plekken ophalen.
‘Spaanse brug’
De Spaanse Brug, over de Delfshavense Schie
‘communistsiche kunst’
Bijna-communistische kunst
Maar verder is het gewoon hardcore industrie dat de klok slaat. Sterker nog: het beleid is om vooral bedrijven aan te trekken die niet passen in woonwijken, maar die milieubelastend genoeg zijn om enkel te mogen bestaan op een echt bedrijventerrein. Niettemin zijn er ook veel bedrijven die niet gewenst zijn. En dan niet omdat ze niet milieubelastend genoeg zijn. De Spaanse Polder huisvest al vele jaren criminele en ondermijnende bedrijven, waar sinds vorig decennium stevig tegen wordt opgetreden door de gemeenten Rotterdam en Schiedam.
Oprukkende stad
Sterker nog: als we die laatste gemeente moeten geloven, wordt de Spaanse Polder (samen met het aangrenzende industrieterrein ’s-Gravelandsepolder) ‘hèt bedrijventerrein van de toekomst’. Onderzoek van Buck Consultants International leverde eind 2019 namelijk het ontwikkelperspectief op dat de twee gebieden in 2035 een gemengd bedrijventerrein vormen ‘waar innovatie, maakindustrie en Roadmap Next Economy-start-ups hun vaste landingsplek hebben’. Om dat te realiseren, pleit gemeente Schiedam ervoor dat de komende 15 jaar de capaciteit van station Schiedam Centrum flink toeneemt, er aan de randen van het gebied woonwijken komen (zoals aan de rivier De Schie), en vooral ‘duurzame, innovatieve bedrijven’ er hun toevlucht zoeken. Bovendien ziet de Spaanse Polder er in 2035 ‘flink verbeterd’ uit, met veel groen en water, loop- en fietsroutes en met De Schie als ruggengraat van het gebied.
Magische plekken
Maar goed. Zo ver zijn we nog niet. De Spaanse Polder is momenteel voor mij nog vooral het bijna dystopische gebied waar ik - in aanloop naar de geannuleerde marathon van Rotterdam in april dit jaar - vele uren hardliep. Ik had namelijk het plan opgevat om elke straat van de Spaanse Polder bestreken te hebben. Want als ik dan toch zestig kilometer per week moet afleggen, door weer en wind, bij tij en ontij, dan maar het liefst ook in een zo unheimisch mogelijke omgeving, nietwaar?
Het moet gezegd: ik ben niet heel ver gekomen. Er zijn echt véél straten in de Spaanse Polder.
‘hardlopen’
Mijn voortgang van straten waardoor ik heb hardgelopen, geregistreerd via StatsHunters
Niettemin leverde de queeste me opmerkelijke vondsten op. Neem ‘Spaanse Polders Groenten en Fruit B.V.’, een afgeschermde groothandel van verse producten. Met de moed der wanhoop holde ik daar doorheen, in de hoop niet opgepakt te worden. Het is namelijk een privé-terrein, volgens mij mocht ik daar niet zijn, maar vermoedelijk stel ik me enorm aan. De vijf oneindig troosteloze haveninhammen, vol lachgasinhalerende autohangjongeren en puberaal frutselende stelletjes. De magische plek waar één hoogwerker als een generaal zijn leger soortgenoten toespreekt. Of die totaal wereldvreemde sneeuwpop die ongeacht de elementen net iets te vrolijk haar voorbijgangers toelacht.
‘hoogwerkers’
De hoogwerkers bereiden zich voor op de strijd
‘sneeuwpop en inge’
De sneeuwpop en ik (2020)
Vaak, zo niet altijd, kreeg ik van mede-doodlopers vragen over waarom ik hier in vredesnaam mee bezig was. Wat zoek je daar toch, jongen? Ga voor de schoonheid van de Maas, de Erasmus- en Willemsbrug, het Kralingse Bos, de Botlek voor ons part, maar stop met die misère van de Spaanse Polder!
In alle eerlijkheid weet ik nog steeds niet waarom juist dit gebied me zo trekt. Misschien is het dat wereldvreemde, die parallelle werkelijkheid, de verrassing die elke nieuw ontdekte straat me bood via nóg meer garages, nóg meer sanitairgroothandels en nóg meer discutabele witwaspanden. Misschien is het omdat ik tijdens het hardlopen graag drum ‘n bass en metal luister, en dat die industriële setting daar de ideale view track voor biedt. En misschien is het gewoon de leegte, het gebrek aan prikkels, de afwezigheid van verkeerslichten, de ongeordendheid, de schijnbare rudimentaire chaos waarin iedereen maar wat doet.
Laat daarom de gebiedsontwikkelingsgentrificatie vérre blijven van mijn Spaanse Polder. Gun mij die rafelranden waar nog wat te ontdekken valt. Ga weg met je gebiedsbranding en -positionering en -DNA. En blijf sowieso af van de sneeuwpop. Mijn sneeuwpop!
Cover: ‘Go zomertour header’
Door Inge Janse
Voormalig adjunct-hoofdredacteur van Gebiedsontwikkeling.nu
