De verkiezingen zijn een eerste moment om de wateropgave over de volle breedte hoger op de provinciale agenda te zetten

Voormalig Rijksbouwmeester Floris Alkemade was afgelopen jaar lid van een adviescommissie die onderzocht hoe Noord-Brabant zichzelf op een duurzame manier kan voorbereiden op de toekomst – en dan met name op het gebied van water. De conclusies van Alkemade en zijn collega’s waren glashelder. “De watervraag is geen luxevraag, maar de basis van al het ruimtelijk denken”, zei hij vorig jaar op Gebiedsontwikkeling.nu. “Dus niet: we willen alles op orde hebben en dus kijken we ook nog eens naar het water. Het is omgekeerd. Deze vraag moet de basis van iedere vorm van ruimtelijke planning. Het is nu zaak om te zorgen dat het wederzijds belang bij iedereen hoog op de agenda blijft. In heel Nederland moeten partijen die zich bezighouden met gebiedsontwikkeling aan de slag.”

Leven in de delta

Waar in Noord-Brabant de droogteproblematiek een van de grootste uitdagingen vormt, wordt in Noord-Holland hardop nagedacht over een van de andere kanten van de watervraag. Steven Slabbers is hier sinds 2019 provinciaal adviseur ruimtelijke kwaliteit (PARK). Als PARK adviseert hij vanuit een onafhankelijke positie het dagelijks bestuur van de provincie “over de grote ontwikkelingen die de ruimtelijke kwaliteit van Noord-Holland raken. Want wonen en werken in Noord-Holland is leven in de delta. Een breed gedragen visie op de omgang met het water is daarbij onontbeerlijk.”

Die visie is volgens Slabbers broodnodig omdat Noord-Holland kwetsbaar is voor de gevolgen van de klimaatverandering, meer dan welke andere Nederlandse provincie ook. De provincie wordt aan drie zijden door water omgeven, ligt voor 80 procent op of onder zeeniveau en bestaat voor 80 procent uit zettingsgevoelige gronden. Terwijl de zeespiegel stijgt, daalt in grote delen van de provincie de bodem, met alle gevolgen van dien.

Volgende hoofdpijndossier

In het adviesrapport Leven met water NH, dat vorige maand werd gepresenteerd, concludeert Slabbers dat “uitstellen geen optie meer is”. Zaken als het tegengaan van bodemdaling en het creëren van meer ruimte om water te bergen, moeten vanwege de waterveiligheid direct snel worden aangepakt. Naast het veiligheidsaspect helpt deze snelle aanpak ook om met een andere en nieuwe blik te kijken naar een aantal andere grote opgaven waar Noord-Holland voor staat. Denk aan de transitie van de landbouw en het herstel van bodemkwaliteit biodiversiteit. Het zoeken naar die nieuwe kansen vraagt wel nauwere samenwerking. Daarom moeten partijen, zoals de agrarische sector, eerder in het besluitvormingsproces worden meegenomen zodat ze snel kunnen inspelen op de nieuwe situatie.

Het moment waarop het rapport wordt gepresenteerd, vlak voor de verkiezingen, is dan ook niet toevallig gekozen. Water en droogte zijn tijdens aanstaande coalitieverkenningen onderwerpen die nadrukkelijk op tafel moeten komen, is in het advies van Slabbers te lezen. “Dat is een eerste moment om de wateropgave over de volle breedte hoger op de agenda te zetten en om vanuit een lange termijnperspectief besluiten voor de korte termijn voor te bereiden. Alleen door tijdig voor te sorteren op de veranderende condities kunnen we voorkomen dat water, na stikstof, energie en woningbouw, het volgende hoofdpijndossier wordt.”

Adaptieve planvorming

Voor de professionals die zich met gebiedsontwikkeling in Noord-Holland bezighouden, heeft het advies van Slabbers een aantal gevolgen. Bijvoorbeeld voor de samenwerking. De betrokken overheden, maar ook de marktpartijen of maatschappelijke partijen, zijn zelfstandig niet in staat het watervraagstuk op te lossen. Het is dus nodig samen te werken. Maar niet alleen dat. Juist omdat de waterkwestie zo fundamenteel is voor de ruimtelijke mogelijkheden in Noord-Holland én tegelijkertijd meerdere (nieuwe) ruimtelijke opgaven een plek moeten krijgen binnen het provinciale grondgebied, is het zaak die op een slimme manier met elkaar te verbinden.

Misschien op het eerste oog opvallend voor de locatie van de Noord-Holland is dat Slabbers wijst op de noodzaak van internationale samenwerking. Omdat het watersysteem van deze provincie aan de rivier de Rijn ‘hangt’, is bredere samenwerking een must. En ook dát betekent dat de rol van veel actoren in het proces van ruimtelijke en gebiedsontwikkeling verandert. Volgens Slabbers moeten Rijkswaterstaat, de provincie en waterschappen zich in de toekomst meer profileren als water- en bodemautoriteit. Dat vereist een actievere houding: van toetsend naar partners die meedenken over het waar en hoe en daarin bijsturen. Dat is nodig, zegt Slabbers, omdat klimaatverandering een alternatieve adaptieve planvorming vereist. “Uitgangspunt daarbij is dat niet alles nu hoeft te gebeuren, maar wel dat je erop bent voorbereid dat maatregelen op enig moment in de toekomst getroffen moeten kunnen worden en dat je ruimte voor toekomstige maatregelen moet kunnen reserveren.”