Dit zijn de zomertips van Go.nu – voor lering en vermaak

Boeken

November

De titel doet niet echt aan een zomertip denken maar ‘November’ van Thomas Olde Heuvelt is wel echt een aanrader. In dit boek verhaalt hij op magistrale wijze over een gemeenschap in de Verenigde Staten die een pact heeft gesloten met ‘het duister’.

Het verhaal gaat over een vakantie op een boerderij, maar er zitten veel meer lagen in: hoeveel belang hechten we aan geluk, hoe verantwoorden we voor onszelf keuzes waarvan we weten dat die voor anderen negatieve gevolgen hebben, hoe gaan we om met buitenstaanders, hoe gaan we om met tegenslag, hoe inclusief kunnen of willen we in onze eigen omgeving zijn? Indringende vragen die niet expliciet maar eerder terloops aan bod komen, maar daardoor niet minder indringend zijn. Integendeel. Het is een uitnodiging om te reflecteren op het eigen doen en laten terwijl je ondertussen een spannende page-turner leest. Magistraal. (CV)

Verfrissend drieluik

In een poging wat grip te krijgen op de grote maatschappelijke veranderingen die vroeg of laat op gebiedsontwikkeling zullen inwerken, heb ik drie boeken in mijn vakantietas gestopt. Het zijn boeken uit drie geheel verschillende genres, maar die (vermoed ik, hoop ik) met elkaar gemeen hebben dat ze frisse, vernieuwende inzichten en ideeën bieden voor prangende vraagstukken. De eerste is het boek ‘De vluchteling, de grenswacht en de rijke Jood’ van Arnon Grunberg, om meer te weten te komen over het migratievraagstuk in Nederland en Europa. Het tweede boek heet ‘De mens als dier’, van de briljante Duitse filosoof Markus Gabriel. Ik raakte eerder van hem onder de indruk door zijn kraakheldere redeneringen over (de noodzaak van, maar ook het gebrek aan) morele vooruitgang in onze samenleving. En tot slot ga ik in ‘How big things get done’ (van Bent Flyvbjerg en Dan Gardner) nalezen waarom het ‘ons’ vaak niet lukt om grote ambities tot uitvoering te brengen en wat we daaraan kunnen doen. Van Flyvbjerg’s publicaties (en een persoonlijk gesprek met hem toen hij in Delft werkte) heb ik altijd erg veel geleerd. Ben benieuwd of zijn laatste boek onze ambities in gebiedsontwikkeling ook van realiteitszin kan voorzien. (TD)

How big things get done

Ik sluit me aan de laatste suggestie bij Tom Daamen: ‘How big things get done’ is een must read voor iedereen die geïnteresseerd is in grote projecten in de stad en daarbuiten. In dit boek met als ondertitel ‘The Surprising Factors That Determine the Fate of Every Project, from Home Renovations to Space Exploration and Everything in Between’ schrijven Oxford-professor Bjent Flyvbjerg en New York Times- bestselling journalist Dan Gardner over de belangrijkste factoren waarom grote projecten slagen of uit de hand lopen. Ze gaan niet zozeer in op de technische componenten van besluitvorming en management van grote projecten, maar vooral op alle sociaalpsychologische aspecten: optimism bias, sunk costs fallacy, entrapment. Alle denkfouten en valkuilen komen voorbij, evenals mogelijke oplossingsrichtingen. In mijn boekenkast staan meerdere boeken van megaprojectendeskundige Flybjerg want zijn inzichten zijn zeer toepasbaar op de grote projecten die ik onderzoek, zoals momenteel Feyenoord City. Dit boek is echter het meest toegankelijk en doorspekt met allerlei pakkende voorbeelden: van grote infrastructuurprojecten tot en met het verbouwen van je eigen huis. Daardoor is het boek nooit te abstract of taai, maar een fijn boek tijdens de vakantie! (WJV)

Niemandsland

In de jongste Gebiedsontwikkeling.krant hebben we geprobeerd om de betekenis van de stadsrand te vatten en het belang daarvan voor gebiedsontwikkelaars te duiden. Wie daar meer over wil lezen, kan niet zonder het werkelijk prachtige boekje Niemandsland van David Hamers. Een boekje inderdaad, want het telt nog geen 150 pagina´s. Je leest het zo uit, behalve dan als je wegdroomt naar de rommelige landjes die iedereen wel uit zijn of haar jeugd kent. Het is een bijzonder treffende, persoonlijke en beeldende zoektocht naar wat Hamers ‘de achterkant van de ansichtkaart’ noemt. In deze podcast gaat Hamers in gesprek met fotograaf Daan Russcher over zijn fascinatie. (JZ)

Historische wateratlas

Nu water en bodem leidend worden in de ruimtelijke inrichting van Nederland is enige achtergrondkennis buitengewoon prettig. Uitgeverij Wbooks heeft een vierde kloeke publicatie uitgebracht in de reeks met Historische Atlassen: de Historische wateratlas NL. Deze richt zich specifiek op de eeuwenlange worsteling van Nederland met nat en droog. Auteurs Martin Berendse en Paul Brood stellen drie factoren centraal in ons watermanagement: technisch vernuft, aanpassingsvermogen en het polderend en organiserend talent van de generaties voor ons. Het fraai geïllustreerde boek komt met Ruimte voor de Rivier, de Marker Wadden en ontpolderingen aan in de tegenwoordige tijd. (KdG)

Podcasts

Nieuw Nederland BNR

“Nederland verandert en als dat gebeurt wil ik het zien en begrijpen.” Op een laagdrempelige manier en met aandacht voor persoonlijke verhalen zoomt Maarten Bouwhuis in de podcast Nieuw Nederland (BNR) in op de complexiteit van acht Nederlandse ruimtelijke opgaven. In de vierde aflevering gaat Bouwhuis op zijn racefiets naar hoogveengebied de Peel – op de grens van Noord-Brabant en Limburg. In gesprekken met boer, boswachter en gemeente worden de verschillende kanten van de gebiedsgerichte aanpak in de Peel uitgebreid belicht, wat eens te meer laat zien hoe alomvattend, kwetsbaar en persoonlijk de praktijk van de gebiedsontwikkeling is. De podcast Nieuw Nederland van BNR is op de website van BNR en op Spotify te beluisteren. (TvdB)

Regionale mobiliteitshubs

Regionale mobiliteitshubs bieden bewezen uitkomst op onze groeiende vraag naar mobiliteit. We zijn talloze studies en visies verder, maar de realisatie komt maar mondjesmaat op gang. Hoe komen we tot een versnelling? Hoe zetten we woorden om in gerichte daden? Wat en wie is daarvoor nodig? In deze podcastaflevering van ‘Samen koers bepalen’ gaan Alan Lauris Hoekstra, senior adviseur duurzame mobiliteit bij Rijkswaterstaat, en Bas Scholten, procesmanager en adviseur duurzame mobiliteit bij APPM, met Christina Marigliano in gesprek over het waarmaken van de belofte van regionale mobiliteitshubs. Luister deze podcast via: Spotify of Soundcloud. (IL)

RotterdamRijker Zingevingspodcast

NRC-columniste Rosanne Hertzberger, woonachtig in Rotterdam, noemde de stad een intellectuele en culturele woestijn. In Rotterdam Central District is een paar jaar geleden een initiatief ontstaan om niet alleen na te denken over materiële welvaart, maar professionals ook te helpen met zingeving. Onder andere door middel van lezingen, boekbesprekingen, lunchsessies en podcasts. Naast Hertzberger spreken ook bekende filosofen, journalisten en auteurs zoals Dirk de Wachter, Ad Verbrugge, Arjan van Veelen, Hans Schnitzler en vele anderen. Van sommige lezingen of gesprekken is ook een podcast gemaakt en nieuwe afleveringen zijn in ontwikkeling. Aanbevolen voor ieder die inspiratie en betekenis zoekt buiten de dagelijkse werkdruk om. (WJV)

Toren van Babel

Hoe maak je een echt goed hoog gebouw? Daar heeft Daan Roggeveen in zijn serie ‘De Toren van Babel’ al 25 afleveringen over gemaakt en die zijn allemaal de moeite waard. Zoals de jongste aflevering met Evert Kolpa, mede-oprichter van Bergen Kolpa Architecten over gezinnen en hoogbouw. De hele serie van Roggeveen is te beluisteren via de website van de collega’s van Architectenweb en gaat in op een belangrijke vraag, namelijk hoe we onze steden op een prettige manier kunnen verdichten. (JZ)

De Linkse Mannen lossen het op

Als noorderling is de podcastserie van de ‘De Linkse Mannen lossen het op’ redelijk verplichte kost. Ik maakte er kennis mee naar aanleiding van een bijeenkomst van het Groningse architectuurcentrum Platform GRAS over de (auto)mobiliteit in de noordelijke metropool. Verantwoordelijk voor de podcastserie (die loopt sinds 2019) zijn Bram Douwes en Wilbert van de Kamp, ontwikkeld in samenwerking met GRAS (Peter Michiel Schaap). Ze behandelen op een plezierig toegankelijke manier tal van onderwerpen die Groningen raken en die zich ook wel buiten het ruimtelijk domein bevinden, zoals de problematische situatie in Ter Apel en de toeslagenaffaire. De live podcast over ruimtelijke thematiek is een productie van GRAS, de wekelijkse podcast doen Douwes en Van de Kamp zelf. Leuke recente toevoeging is de uitzending over woningplattegronden, mede naar aanleiding van een cahier van de architecten van De Zwarte Hond. (KdG)

Muziek

Nummers over (stedelijke) plekken

Vorig jaar gaf ik voor deze rubriek een klassieke muziektip en daarom ter contrast dit keer suggesties uit het populaire genre met popsongs die gaan over (stedelijke) plekken. Er zijn natuurlijk genoeg liedjes verschenen waarin beroemde steden als New York of Parijs worden bezongen, maar ik wil graag nummers aandragen die ons inspireren over (stedelijke) plekken in het algemeen, zodat ze op ieder zelfgekozen plek van toepassing kunnen zijn. Op het afgelopen Jaarcongres Gebiedsontwikkeling klonk het jaren tachtignummer ‘We Built this City (on Rock and Roll)’ van Starship. De afgelopen jaren is er ook een new eighties sound ontstaan met bijvoorbeeld artiesten als The Weeknd, Blanks en Jett Rebel. Die laatste zingt over een ‘city of lunatics’ en een plek waar hij naar terugverlangt in zijn song ‘That Place’. Rond dezelfde periode verscheen ‘This City’ van Ed Sheeran waarin hij zingt: ‘This is now my home’. Ook verscheen postuum ‘A Place with No name’ van Michael Jackson. Ik weet nooit of deze artiest nu wel of niet gecanceld is, maar dit nummer over een stad die vanuit de mist verschijnt blijft sowieso hangen – want misschien hebben de mooiste plekken in ons leven wel niet eens een naam? En als je op vakantie bent en door een verlaten dorpje of krimpende stad rijdt, luister dan naar Amy Grant’s nummer ‘Nobody Home’: “All that remains are echoes from the past, now all that’s left is either broken up or broken down. Where we used to belong, there ain’t nobody home”. (WJV)

American Utopia

Voor gebiedsontwikkelaars op vakantie die zich afvragen hoe het verder moet met de bouw van al die woningen met stijgende rente en hoge bouwkosten, die te veel regels op zich af zien komen of juist simpelweg dromen van het volgende project om onze leefomgeving beter te maken: kijk en luister naar American Utopia van David Byrne. Op de achterkant van de platenhoes staat het als volgt: “We look around and we ask ourselves - well, does it have to be like this? Is there another way? These songs are about that looking and that asking.” Laat u meenemen in de enorme energie vanaf het moment dat de naald het vinyl raakt.

24 Nights

Dit voorjaar was in de bioscoop eenmalig de muziekfilm ‘Across 24 nights’ te zien van gitaarvirtuoos Eric Clapton. In 1990 en 1991 speelde Clapton respectievelijk 18 en 24 keer in de muziektempel van de monumentale Royal Albert Hall in Londen (“The annual dust-up” noemde hij dat zelf) en deed dat in vier verschillende bezettingen: powertrio (bas/toetsen/drums), rock met grote band, blues en volledig orkest. Een selectie van de concerten verscheen al eerder maar nu is er dan ‘The definitive 24 nights’, in drie verschillende boxen. Persoonlijk heb ik een voorkeur voor de rock-box maar ook orkestraal is er genoeg te genieten. (KdG)

Tentoonstellingen

Eregalerij van Nederlandse fotografie in Nederlands Fotomuseum

Wat is er leuker dan gebiedsontwikkeling combineren met kunst? Op de prachtige Kop van Zuid in Rotterdam is in de oude werkplaats van de Holland-Amerika Lijn al jarenlang het Nederlands Fotomuseum gevestigd. Sinds twee jaar heeft het museum een Eregalerij van de Nederlandse fotografie: een onofficiële canon die in 99 foto’s laat zien hoe Nederland al bijna tweehonderd jaar wordt vastgelegd op beeld. Het is een indrukwekkende serie die laat zien hoe Nederland door de jaren heen veranderde en welke iconische beelden in onze geheugen staan gegrift. Al gezien? De expositie WOMXN is ook zeker de moeite waard. (TvdB)

Happy Holidays

Leuke expo bij miezerig weer: Happy Holidays in Museum Hilversum. En te combineren met het filmprogramma van Filmtheater Hilversum met vakantieklassiekers. In de tentoonstelling is werk te zien van acht internationale fotografen en kunstenaars: Enda Bowe, Garrod Kirkwood, Natacha de Mahieu, Martin Parr, Thomas Struth en kunstenaars Helen Dowling en Samson Kambalu. En daarbij ook ‘onze’ fotograaf Sander van Wettum die regelmatig voor de TU Delft fotografeert. Hij bezoekt al tien jaar lang toeristische hotspots, maar dan voor en na het hoogseizoen. Het levert bijzondere en lichtelijke surrealistische beelden op van verstilde plekken zonder mensen. (IL)

Fotomuseum aan het Vrijthof, Maastricht

Aan misschien wel het mooiste stadsplein van Nederland is in het eeuwenoude Spaanse Gouvernement het Fotomuseum aan het Vrijthof gevestigd. Minimaal eens per jaar bezoek ik dit fraai gerenoveerde museum en geniet van de wisselende fototentoonstellingen over vaak eigentijdse stedelijke thema’s. De afgelopen jaren waren er exposities over onder meer urban street art, het New York in de jaren tachtig of over het uitgaansleven in het huidige festivaltijdperk. Deze zomer is de expositie ‘Famous’ te zien van fotograaf Terry O’Niel over internationale filmsterren, mode-iconen en muzieklegendes uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Het compacte museum is ook ideaal voor een kort bezoek. En het overkapte binnenterras is zonder toegangskaartje toegankelijk en perfect voor koffie of een borrel bij slecht weer, of als je even los wilt komen van de drukte van de Maastrichtse binnenstad. (WJV)

Out of office

Tot 10 september is de tentoonstelling ‘Out of Office – Amsterdamse maquettes op reis’ te zien in Arcam, het Amsterdamse architectuurcentrum. Zelf ben ik er nog niet geweest, maar het kan niet anders dan een aanrader zijn. Arcam presenteert een selectie van 37 maquettes van Amsterdamse projecten, veelal nog in aanbouw, die tijdelijk de kantoren van architecten en opdrachtgevers hebben verlaten en naar het Amsterdamse Oosterdok zijn verhuisd. Naast maquettes van individuele gebouwen, zoals van Wooncoöperatie De Warren, komen gebiedsontwikkelaars ook aan hun trekken met gebiedsmaquettes van onder meer Sloterdijk Stationskwartier en het Zuidasdok. (JZ)

Waterstad Rotterdam

En nog meer wassend water, ditmaal met de expo ‘Waterstad Rotterdam. By Kunlé Adeyemi’: drijvende paviljoens bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam, te zien tot en met 22 oktober. Adeyemi doet al de nodige jaren onderzoek naar de gevolgen van snelle verstedelijking in Afrikaanse steden, in combinatie met een stijgend waterpeil. De Nigeriaanse architect ontwikkelde hiervoor een drijvend bouwsysteem, dat nu dus te zien is in de vijvers van het Nieuwe Instituut. In de tentoonstelling in het instituut zelf zijn voorbeelden van bouwen op het water te zien uit de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, van een drijvende fietsenstalling in Amsterdam tot complete stadsuitbreidingen. (KdG)

Films

White Balls on Walls

Toen regisseur Sarah Vos in 2019 aan deze documentaire begon, was negentig procent van de kunst in het Stedelijk Museum in Amsterdam gemaakt door witte mannen. In ‘White Balls on Walls’ volgt Vos directeur Rein Wolfs en zijn team in hun pogingen het museum diverser en inclusiever te maken. Het is een ongemakkelijke film in de beste zin van het woord. Bovendien: worstelt niet iedere sector met deze vraagstukken, ook die van de gebiedsontwikkeling? De Volkskrant noemt de film “een fascinerend, heerlijk ongemakkelijk tijdsbeeld” en daar kan ik me alleen maar bij aansluiten. White Balls on Walls is via NPO start hier te zien. (TvdB)

The Talented mr. Ripley

Een filmsuggestie passend bij de zomervakantie als we de drukke volgebouwde stad ontvluchten, verlangend naar een andere omgeving. De dramafilm The Talented Mr. Ripley uit 1999, met acteurs Matt Damon, Gwyneth Paltrow, Jude Law en Cate Blanchett, is voor mij een moderne klassieker, waarin de schoonheid van Italië het decor vormt. De middeleeuwse kustplaatsen, het goede eten, de jazzmuziek, zon, water, zeilboten, de stijlvolle uitstraling van de hoofdrolspelers, de jaren vijftig- romantiek: alles in deze film is aantrekkelijk en doet me wegdromen. Tegelijkertijd is het verhaal een psychologische thriller. Tom Ripley ontvlucht niet alleen de Amerikaanse stad voor het goede leven in Italië, hij ontvlucht ook zichzelf en stort zich in het ongeluk. Hoe mooi de plek aan de andere kant van de wereld ook is, de film relativeert impliciet ook de idylle van het platteland en de tijden van weleer. Het leven van hier en nu kan niet worden ontvlucht of worden opgelost, maar kunnen we alleen ervaren. (WJV)

Moneyball

Brad Pitt en gebiedsontwikkeling, het is misschien niet de meest voor de hand liggende combinatie. Maar het zijn dan ook niet zijn acteerprestaties in Moneyball die deze zomer voor inspiratie kunnen zorgen (alhoewel de film wel erg goed en dus zeker een aanrader is). Het is het gelijknamige boek van Michael Lewis waardoor de professionals in het vakgebied aan het denken kunnen worden gezet. Lewis beschrijft het verhaal van een honkbalteam dat qua budgetten niet met de grote spelers in de competitie meekan en daarom op een slimme manier met het beschikbare instrumentarium om moet gaan. En of dat nou gaat over slaggemiddelden, woningaantallen, jonge catchers of koppelkansen in het landelijk gebied: het is de manier waarop je naar de opgave kijkt. “If you challenge the conventional wisdom, you will find ways to do things much better than they are currently done.” (JM)

Themroc

Themroc van Claude Faraldo is inmiddels 50 jaar oud en is een grote – satirische – aanklacht tegen ‘het systeem’. Dat uit zich in deze film onder meer in het openbreken door hoofdpersoon Themroc – gespeeld door Michel Piccoli – van de gevel van zijn woning, die zo omgevormd wordt in een grot. Het kan denk ik – ook voor gebiedsontwikkelaars – verhelderend zijn om de onderliggende structuren van werk, wonen en etiquette eens weg te denken om weer te zien wat we als vanzelfsprekend beschouwen. Disclaimer: het betreft hier fictie. (JZ)

Living

De Britse acteur Bill Nighy (Love actually, The best exotic Marigold Hotel) schittert in ‘Living’, het verhaal van de kantoorklerk Williams die niet veel meer doet dan dossiers van bestemmingsplannen verplaatsen bij de Londense afdeling Publieke Werken. Veelal wijst hij de verzoeken tot bestemmingsplanwijziging botweg af. De diagnose van zijn arts dat Williams niet meer lang te leven heeft, doet hem echter besluiten het roer om te gooien. Hij bijt zich vast in een verzoek van buurtbewoners om een braakliggend veldje in Londen te transformeren in een speeltuin. NRC gaf de film vier sterren. Hopelijk snel te zien op Netflix of enig ander medium, ik heb mijn exemplaar gereserveerd via de bieb. (KdG)