Dubbelinterview met Daan Roosegaarde en Walter de Boer: Nieuwe ruimte

Ontwerper/kunstenaar

Daan Roosegaarde is een wandelende ideeënfabriek, met de nadruk op ‘wandelend’. Geen ontwerper die in een ivoren toren mooie luchtkastelen zit te bedenken, maar iemand die met beide benen in de huidige samenleving staat. Iemand die van daaruit steeds een stap verder wil gaan, op weg naar nieuwe, betere vormen van samenleven. Dat doet hij door toepassingen te ontwerpen die mensen, natuur en technologie samenbrengen. Walter de Boer is CEO van BPD. Hij is niet toevallig de man die zijn organisatie zodanig wil inrichten dat het denken in ‘levende omgevingen’ niet alleen een conditio sine qua non is, maar een tweede natuur.

Van 'belevenis' naar 'betekenis'

De Boer: “In steden verdicht de samenleving zich, mensen komen letterlijk dichter op elkaar te wonen. Daar moeten we oplossingen voor bedenken en daar Roosegaarde: “De wereld van het maken en de wereld van het ontwerpen zijn ver uit elkaar gegroeid. Door de ontwikkelingen in de technologie, maar ook door een andere manier van kijken, zie je nu dat die twee weer met elkaar babbelen.” De Boer: “Dat is nodig om nieuwe samenlevingsvormen te kunnen creëren. Om van de ‘belevenissen’ waarmee we lang zijn doodgegooid, werkelijk de stap naar ‘betekenissen’ te maken.”
Roosegaarde: “Nanotechnologie, 3D-printing: er komt zóveel moois aan. Tot nu toe werd technologie vooral gebruikt om productiekosten te drukken. Nu gaan we het inzetten om diversiteit mogelijk te maken. Ik heb contact met een Chinese bouwer, die huizen kan printen voor 3.500 euro. Van biologisch afbreekbaar materiaal, dus als je het zat bent haal je het huis door de shredder en gebruik je het opnieuw.”

Het ‘babbelen’ met elkaar, is het begin van verbinding tussen twee verschillende hebben we ontwerpers voor nodig.” werelden. De Boer: “Die verbinding mogelijk maken; dát is belangrijk. Verbinding tussen ideeën en uitvoering. Tussen hard en zacht. Tussen mensen en bedrijven.” Roosegaarde: “Ik heb alleen wel het idee dat innovatie in deze sector altijd van buitenaf komt.” De Boer: “Dat klopt, zo is het meestal. Waar ik naartoe wil, is een situatie waarin je de ruimte niet af maakt, dat je niet elke vierkante meter bestemt, maar dat je het veel meer laat gaan. In Nederland is dat heel moeilijk, daar moet alles altijd een functie hebben. Maar in Berlijn zie je bijvoorbeeld dat het perfect werkt. In deze stad, die bedoeld is voor 4,5 miljoen mensen en waar er maar 3,7 miljoen wonen, is dat natuurlijk ook makkelijker; die controle loslaten. Ik denk echter dat we dat ook veel meer in andere steden moeten doen.” Roosegaarde: “Dán krijg je een levende omgeving.”
Roosegaarde: “Als je de controle loslaat, gebeuren op dat soort ‘durfplekken’ nieuwe dingen die anders onmogelijk zouden zijn.” De Boer: “Wij noemen dat organisch ontwikkelen, want het blijft ontwikkelen en je hebt hier altijd te maken met wet- en regelgeving die je niet kunt loslaten. Mooi voorbeeld is Brasilia, de enige verwezenlijkte utopie. In de Braziliaanse hoofdstad vormen ruimte en infrastructuur de dragers van de stad, niet het bestemmingsplan. In Europa is dat lastiger, zeker in Nederland. Alles is netjes gecultiveerd. Dan vergéten we een stuk land tussen Almere en Lelystad te bestemmen en hebben we ineens een prachtig stuk natuur erbij. Zo werkt het dus.” Roosegaarde: “Dat is een minder rooskleurig perspectief dat je schetst: alleen door foutjes wordt er wel eens iets losgelaten.” De Boer: “Zo is het vaak. Nog wel in ieder geval.”

Toch denken zowel De Boer als Roosegaarde dat er verandering in de lucht hangt. Roosegaarde: “De oude wereld is aan het stukgaan! Iedereen is veel meer geneigd om nieuwe dingen te proberen. Waarom denk je dat een bouwbedrijf als Heijmans een paar miljoen steekt in het ontwikkelen van een Smart Highway? Dat is echt niet alleen een PR-verhaal. Zij willen serieus vernieuwen, op een praktische manier. De conservatieve bouwwereld is rijp voor verandering. Het kán nu ook.”
De Boer: “Probleem is wel dat de bouwwereld enorm gefragmenteerd is, in Nederland, maar nog meer in Frankrijk en Duitsland. Er zijn talloze specialismen die allemaal een stukje van het proces voor hun rekening nemen. En onze economie zit zo in elkaar dat veel partijen, inclusief de overheid, melkkoeien als de auto of de woning in stand willen houden. Dat houdt grote doorbraken tegen. Het mooie van jouw aanpak is dat je niet gaat voor de grote schepping, maar voor haalbaarheid. Jij associeert, voegt ideeën samen en brengt bedrijven bij elkaar. Zo creëer je verbinding, of beter: je daagt mensen uit door die verbinding tot stand te brengen. De Smart Highway is daar inderdaad een mooi voorbeeld van.”

Door twee werelden bij elkaar te brengen, kun je iets moois creëren, dat vinden beide heren. Roosegaarde: “Dat de bouwwereld nu openstaat voor die andere kijk en voor verandering, komt onder meer door de crisis. Liefde en wanhoop vullen elkaar nu eenmaal altijd goed aan. Maar wat dan nog? Kijk naar het Nederlandse molendorp Kinderdijk. Dat is nu cultureel erfgoed, een grote trekpleister voor toeristen, maar werd ooit gebouwd omdat er een capaciteitsprobleem was. Daarom staan de molens zo mooi dicht bij elkaar. Wie weet zijn we nu Kinderdijk 2.0 aan het bouwen. Een landschap, misschien een digitale laag over de huidige analoge wereld; een zelfvoorzienende manier van omgaan met voedsel en gezondheid? Ik heb geen idee. Feit is dat we er nu in slagen om werelden bij elkaar te brengen die kunnen vernieuwen, die iets moois kunnen creëren. Iets wat wellicht over 200 jaar als pure poëzie wordt gezien, net als nu de molens in Kinderdijk.”

Lees verder over waarom het ontwerpen en het maken elkaar nodig hebben

Beeld: Ivo van der Bent

Meer over BPD Magazine