Duurzame gebiedsontwikkeling volgens Port of Moerdijk en Dordtse Kil

Voordat directeur Ferdinand van den Oever van Havenbedrijf Moerdijk het onderwerp duurzaamheid aansnijdt, wil hij eerst even terug in de tijd. Naar 2014, toen Havenbedrijf Moerdijk voor het havengebied Port of Moerdijk een duurzame havenstrategie ontwikkelde voor de periode tot en met 2030. “Dat wilden we niet vanuit een ivoren toren doen, maar samen met de omgeving. Dat betekende voor ons dat in onze strategie ook oog moet zijn voor die omgeving. De mensen én de natuur.”

Drie sterren

Duurzaamheid heeft voor Van den Oever een dubbele betekenis. “Ecologisch verantwoord. En ondernemen voor de langere termijn.” Toen diende zich een logische volgende vraag aan: hoe meten we dat? Werken met een duurzaamheidskeurmerk, in dit geval BREEAM-NL, bleek voor het Havenbedrijf Moerdijk een goed middel. “Dit keurmerk is een objectieve meetmethode voor alle duurzame inspanningen die je doet.” Naast het eigen kantoor en een nieuw te ontwikkelen logistiek park, besloot Van den Oever het 2.600 hectare grote bestaande industrie- en havengebied van de haven langs de meetlat te leggen.

Als eerste bestaande gebied in Nederland ontving de directeur in september 2018 het certificaat van het keurmerk voor gebieden: drie sterren, van de maximaal vijf. Duurzaamheidsexpert Jos Schild van Royal HaskoningDHV begeleidde Havenbedrijf Moerdijk hierbij. “Ze behaalden een prima score, zeker omdat het een groot en bestaand gebied is waarbij de eerdere keuzes en ingezette koers ook een stempel drukken op de score voor duurzaamheid. Bij nieuwe gebiedsontwikkeling kun je daar natuurlijk veel meer op sturen. Bij het behalen van de drie sterren is de Moerdijkse havenstrategie van belang geweest: daarin zijn de duurzame voornemens aantoonbaar geborgd en dat draagt positief bij aan de score.”

Vleermuiskasten

Ook aan natuur en duurzaam energiegebruik wordt aandacht besteed bij deze duurzame gebiedsontwikkeling. De havendirecteur somt de initiatieven in zijn haven op. “Zo’n 57 hectare is vrijgemaakt voor vrije natuur. Daar kan flora en fauna zich ontwikkelen. Ook ontwikkelen we met Shell Moerdijk een zonnepark. Voor oeverzwaluwen bouwen we zandwanden om daar te broeden. En we hebben een plan gemaakt om samen met de 400 bedrijven in de haven meer duurzame initiatieven te ontwikkelen.” 

In de afgelopen maanden, kort na de certificering, had Van den Oever niet te klagen over de aandacht voor de duurzame ambities van het havengebied. “Er meldden zich op een zaterdagmorgen spontaan milieuverenigingen om vleesmuiskasten op te hangen. Dat zorgt weer voor positieve publiciteit. Datzelfde geldt voor het zonnepark dat wordt ontwikkeld. Er wordt ook een bioscoopfilm gemaakt over onder andere deze haven: De Nieuwe Wildernis 2.0. Echt een aanrader.”


Stel eisen

Anders dan het havengebied in Moerdijk, is het industrieterrein Dordtse Kil IV een volledig nieuw te ontwikkelen gebied. Actief contact met verschillende belanghebbenden is essentieel bij de planvorming. In Dordrecht gebeurt dit. Zo is met de bewoners van een nabijgelegen buurtschap gepraat over de invulling van een groene bufferzone tussen het buurtschap en het industrieterrein. 

In het bestemmingsplan zijn de kaders opgenomen waaraan het gebied moet voldoen. Materiaalgebruik is daarin een belangrijk thema. Zo is in Dordrecht gekozen voor een duurzaam alternatief voor de opbouw van wegen. Schild (Royal HaskoningDHV) legt uit: “De klassieke opbouw van wegen bestaat uit een zandbed, puinverharding en asfalt. In Dordtse Kil IV wordt de fundering anders opgebouwd, waardoor die steviger wordt. Het wordt gemengd met bitumen. Daardoor heb je minder asfalt nodig en wordt de milieu-impact lager, zo’n 35%.” 

Op Kil IV komt daarnaast hoogwaardig openbaar vervoer. Een slimme ruimtelijke inrichting moet leiden tot een prettig verblijfsgebied voor personeel en bezoekers. Om ervoor te zorgen dat ook de toekomstige bebouwing duurzaam is, worden eisen gesteld aan de ondernemers die zich er willen vestigen. Dit gebeurt onder andere via een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte. Maarten Burggraaf, wethouder in Dordrecht: “We verlenen alleen een vergunning als het bouwplan is gecertificeerd met een BREEAM-NL-ontwerpcertificaat van drie sterren of meer.” 

Investeringen uitlokken

Van den Oever en Burggraaf verwachten dat alle duurzame inspanningen leiden tot een aantrekkelijker gebied voor ondernemers om zich te vestigen. Burggraaf: “Bedrijven die zich oriënteren op een nieuwe locatie kijken niet alleen naar grondprijs, bebouwingsvoorschriften en de leges, maar vooral naar de omgeving. Is mijn investering in onroerend goed een goede investering? Houdt het zijn waarde? Of kan het meer waard worden? Dat zijn belangrijke afwegingen.” Dat geldt ook voor een bestaand gebied zoals de haven in Moerdijk, vertelt Van den Oever. “Een duurzaam gebied trekt ondernemers die innovaties meenemen. Het heeft een zwaan-kleef-aan-effect.” 


Rest ‘de hamvraag’ over duurzame gebiedsontwikkeling: is het duurder? Schild geeft aan dat het niet veel extra kost om een gebied te certificeren. “Zeker niet als je het afzet tegen de ontwikkelkosten. Stel dat je een gebied hebt van 300.000 vierkante meter, dan kost het voor BREEAM-NL zo’n 10 tot 20 cent extra per vierkante meter. Op de totale grondprijs is dat een heel klein bedrag. Je legt daarmee wel een basis waarmee je nieuwe duurzame investeringen uitlokt.”

Over de boeg van energiegebruik is een duurzame investering ook goed te verantwoorden, vindt Van den Oever: “Dan hoeft duurzaamheid echt niet meer te kosten. Ook probeer ik partijen ervan bewust te maken dat ze onderdeel zijn van de maatschappij en van de directe omgeving. Juist als je wilt groeien, moet je goed oog houden voor die omgeving.”

Cover: Photo by Ossipz (2009)