Ecodorp Boekel laat zien dat het kan: zelf bouwen met brede maatschappelijke impact

Toen Ad Vlems en zijn vrouw Monique Vissers in 2008 hun idee voor een ecodorp deelden, werden ze overladen met reacties. “We hadden net een zoon gekregen en voelden dat het anders moest én kon”, vertelt Ad. “Blijkbaar hadden meer mensen dat gevoel, want al snel waren er honderd geïnteresseerden. Met een deel van hen zijn we gestart en vijf jaar later zaten we in Boekel.”

“We zijn nu met 44 volwassenen en 15 kinderen: de oudste is 78, de jongste nog geen jaar. Mensen wonen bij ons omdat ze van het gemeenschapsleven houden, duurzaamheid belangrijk vinden of graag in de natuur zijn. Vaak is het een beetje van alle drie”, ziet Ad. “We hebben een voedselbos waar we zestig procent van ons voedsel vandaan halen. Dat eten is gratis: elke vrijdag komt iemand met een kruiwagen langs die groente en fruit uitdeelt.” Ook op het gebied van water en energie is het ecodorp vrijwel zelfvoorzienend. Zo vangen de bewoners regenwater op in ondergrondse tanks voor de wc’s, wasmachines en de tuin. En door het duurzame energiesysteem kost de verwarming iedere maand precies … nul euro.

Ad: “Vanaf het begin hebben we gezegd: ‘Duurzaam leven moet voor iedere portemonnee zijn.’ We wisten daardoor gelijk dat we sociale huurwoningen wilden bouwen.” Door een heleboel zelf te doen (het ecodorp maakte haar eigen terrein bijvoorbeeld bouwrijp en bouwde zelf mee) lukte het om de klimaatpositieve woningen voor 128.000 euro per stuk te realiseren, en ze vervolgens als sociale huurwoningen te verhuren. “We zijn onze eigen projectontwikkelaar en huisbaas, dus we hoeven geen winst te maken”, aldus Ad: “De sociale huurinkomsten zijn precies genoeg om onze lening in dertig jaar tijd af te lossen.”

Ook na die periode blijven de bewoners van Ecodorp Boekel sociale huur betalen. De gemeenschap is namelijk onderdeel van de VrijCoop: een vereniging van ecodorpen die nieuwe woongemeenschappen helpt met financiering én huizen uit de markt haalt. Dat werkt zo:

• Zodra een ecodorp z’n eigen lening heeft afbetaald, gaan de sociale huurinkomsten (minus een bedrag voor onderhoud en reparaties) naar de VrijCoop.
• Met dit geld geeft de VrijCoop leningen aan nieuwe ecodorpen, zodat ze voor het rondkrijgen van hun financiering niet afhankelijk zijn van banken en subsidies.
• Dit geeft de beweging van ecodorpen een boost …
• … maar het zorgt er ook voor dat steeds meer gemeenschappen deel worden van de VrijCoop, en daarmee dat steeds meer woningen ‘uit de markt’ worden gehaald. Zodra een huis onderdeel is van de VrijCoop, wordt het namelijk nooit meer verkocht en blijft het voor altijd een sociale huurwoning. Zo worden huizen weer plekken om in te wonen, in plaats van om geld mee te verdienen.

“Alleen al ons ecodorp heeft iedere tien jaar zo’n drie ton aan huurinkomsten. Dus in dertig jaar tijd, is dat bijna een miljoen”, vertelt Ad. “Zodra we binnen de VrijCoop met vijftien ecodorpen zijn, kunnen we over honderd jaar ieder jaar dertien miljoen uitlenen aan startende woongemeenschappen. Dat neemt een enorme barrière weg, want financiering regelen is – naast het vinden van grond – het lastigst.”

De kracht van de commons

Als je met een groep burgers zelf aan de slag gaat, kun je de lat qua sociale en ecologische winst heel hoog leggen, merkt Ad. Neem de woningen: “Doordat je die zelf bouwt, kun je zeggen: we willen dat alles gemaakt is van organische materialen of van afval. In onze fundering zit bijvoorbeeld glasschuim, een reststroom van de glasrecyclingindustrie, en onze muren zijn gemaakt van kalkhennep. Hierdoor zit in onze woningen meer CO2 opgeslagen dan nodig was om ze te bouwen.”

Om het ecodorp draaiende te houden, werken alle bewoners twee dagen per week mee. Dat klinkt als best veel, maar een avondvergadering telt als een dagdeel en je mag doen wat je leuk vindt. Ad: “Niks is zogenaamd ‘te hoog gegrepen’. Dus als je mee wilt naar de ministeries bij wie we op bezoek gaan, dan kan dat. Zo komen mensen in hun kracht te staan en ontdekken ze nieuwe kwaliteiten. Dat is fantastisch, want als de mensen schitteren, gaat het ecodorp ook schitteren.”

Zelfgekozen familie

“Eigenlijk zijn we net een uitgebreide, zelfgekozen familie”, lacht Ad. “Dat wil niet zeggen dat alles altijd goed loopt. Zeker bij conflicten is het lastig, omdat je heel dicht op elkaar zit. Dan moet je meer je best doen om je in te leven in de gevoelens van een ander als wanneer je in een rijtjeshuis woont.” Daarom organiseert de gemeenschap maandelijks een deel-kring, waarbij iedere bewoner mag vertellen wat hem/ haar/ hen bezighoudt. Ad: “Om de beurt mag je iets delen zonder dat iemand hierop reageert, je kunt gewoon je ei kwijt. Zo leer je mensen kennen en weet je beter waar bepaalde emoties of reacties vandaan komen.”

Over een paar jaar hoopt Ad dat we het ministerie van ecodorpen hebben opgericht, om nieuwe ecodorpen een boost te geven én bestaande gemeenschappen meer zelfvoorzienend en ecologisch te maken. Ook is hij samen met Earth Charter bezig om een pilot op te zetten waarbij mensen die bouwen aan ecologische gemeenschappen een transitie-inkomen krijgen. Ad: “Zodra dat goed loopt, is de volgende stap dat gemeenten ook aan andere bewoners die niet in het ecodorp wonen inkomens beschikbaar stellen, zodat ze zich kunnen inzetten voor sociale en ecologische winst. Want als je je daar volledig op kunt focussen, gaat de transitie veel sneller.”