Economisch sterk staan

Al in het begin van de jaren tachtig werd een transitie voorzien naar een op technologie gebaseerde economie. Een trend die heeft doorgezet en zich verbindt met een gebruiker-gedreven economie. Zo is in India 10% meer mobiele markt goed voor 1,2% structurele economische groei. Er worden meer transactiemogelijkheden gegenereerd, het zorgt voor persoonlijke rust en draagt bij aan maatschappelijke toepassingen in bijvoorbeeld de zorg, aldus Marten Pieters van Vodafone India in een recent interview in NRC. Maar hoe vertaalt de trend van een gebruiker-gedreven economie zich in een reeds welvarend land als Nederland? Waar ligt onze toekomst van productie en bestedingen, en: wat betekent dit ruimtelijk? Voor bepaalde productcategorieën lijkt de Nederlandse markt verzadigd. In combinatie met de effecten van de crisis verklaart dit mogelijk de opkomst van de ‘shared economy’. Deels economisch, maar ook ideologisch of sociaal gedreven worden steeds meer producten gedeeld. Naast Green Wheels kent Nederland sinds kort Snappcar, voor huur van de auto van je buurman. Maar ook woningen, werkruimten en gereedschap worden in toenemende mate gedeeld. Eigendom wordt vanuit dit perspectief minder belangrijk; toegang en gebruik staan centraal. Ruimtelijk vertaalt dit zich per saldo in een afnemende vierkantemeter-vraag, meer huur én een groeiende vraag naar slimme fysieke en digitale systemen met bijbehorende diensten.

Naast deze ontwikkeling zijn er echter ook ontwikkelingen die juist een groot vierkantemeter-impact hebben, zoals de verschuivingen in de retail. Volgens recent onderzoek van Jones Lang LaSalle hebben Europese retailers de komende vijf jaar behoefte aan 25 mln m² extra logistieke ruimte. Groeiende online verkoop vraagt om een vernieuwd distributieproces. Dit vertaalt zich ruimtelijk in mega-afhandelcentra, met hubs voor pakketverwerking en zogenoemde ‘dark stores’, winkels die alleen online actief zijn. Het gaat hier voor de Nederlandse markt niet zozeer om nieuwe productie of grootschalige groei van bestedingen, maar om ándere productievormen en een verschuiving in bestedingswijze.

Wat deze ontwikkelingen delen is de gecombineerde kracht van technologische en sociale innovatie. De omvang van productie en besteding wordt steeds meer bepaald door de mate waarin we er in slagen in te spelen op gebruiksgemak, bijpassende diensten, beschikbare tijd, het ontsluiten van netwerken en het gebruik van producten faciliteren. Zeker voor de woningmarkt biedt dit al op korte termijn kansen. Volgens diverse onderzoeken is er in veel regio’s een latente vraag naar huur- en koopwoningen. De uitdaging voor de bouw is om hier voor 2014 op voor te sorteren. Minstens zo belangrijk als kostenbesparing is het nadenken over services om de opbrengsten te verhogen. De koopwoning, die net als een auto, zonder kras wordt opgeleverd, heel basic of juist met een nazorgcontract, digitale aansturingsmogelijkheden en wellicht alvast gemeubileerd. En de huurwoningen worden kaal of met een full service pakket inclusief een goede school voor de kinderen aangeboden.

Steden bieden hiervoor de ideale biotoop. Dé economische vestigingslocaties van de toekomst zijn digitale en fysieke plekken die goed ontsloten zijn, de spil in een netwerk vormen, diversiteit in aanbod bieden en een bepaalde massa kunnen genereren. Naast traditioneel sterke locaties als Schiphol en de Rotterdamse haven, zien we nieuwkomers in de eerder genoemde logistiek in Brabant en ASML in de regio Eindhoven. Zij tonen dat economisch sterk staan gaat over het verbinden van een locatie met sociale netwerken, technologie en het bieden van services.