Een Megametropool in Nederland –waarom, voor wie, hoe?

Shanghai, Houston, Los Angeles – het zijn allemaal gigantische conglomeraten van stedelijke fragmenten, doorsneden en omgeven door snelwegen, industriële zones, megastores. Op enkele Aziatische uitzonderingen na (Singapore, Tokyo, Hong Kong) zijn ze inefficiënt, met een buitengewoon extensief ruimtegebruik en extreem grote ecologische footprints, gekenmerkt door bijna permanente verkeersinfarcten en grote sociale tegenstellingen en problemen. Al decennialang geldt Nederland wereldwijd als een uniek voorbeeld waar economische en stedelijke groei kon plaatsvinden zonder die extreme nadelen.

Toch moet er in Nederland minstens één grote metropool tot ontwikkeling komen, stelt Hemel – bij voorkeur moet Amsterdam die metropool worden. Eerder al liet Hemel weten dat Amsterdam naar 2 miljoen inwoners moet groeien. Hemels voorstel roept vooral vragen op: waarom, voor wie, en hoe?

Waarom? Megametropolen hebben een grotere economie, stelt Hemel. De economie van Houston is even groot als die van heel Nederland. Hemel haalt oorzaak en gevolg een beetje door elkaar. De economie van Nederland zou ook veel groter zijn als we de beschikking hadden over dezelfde olievoorraad als in Houston onder de grond zit. De economie (en stedelijke groei) van Houston wordt grotendeels door die olie voortgedreven, en is daar ook afhankelijk van. Als energietransitie ook in de VS een serieuze zaak wordt, is de toekomst van Houston uiterst ongewis.

Het meest merkwaardige van het betoog van Hemel is de afwezigheid van belangstelling voor de context waarin die metropolen konden ontstaan. Hoewel, soms verwijst hij wel naar een context als hem dat uitkomt. Zoals zijn verwijzing naar het Japanse Shinto-geloof dat alles natuur is, dus ook de megametropool Tokyo. Dat is interessant, zeker, maar nog geen reden om dat geloof hier over te nemen.  Maken juist verschillen de wereld niet interessanter?

Voor wie? Hemel is voor meer diversiteit. Des te merkwaardiger is het dat hij geen oog heeft voor de wereldwijde diversiteit van verschillende verstedelijkingspatronen, waarin Europa een bijzondere plaats inneemt met een langdurige traditie van middelgrote steden. Daarbinnen laat Nederland een bijzondere diversiteit zien van grotere en kleinere steden, afgewisseld met grotere en kleinere landschappen, watervlakten, kusten. De Nederlandse diversiteit is weer anders dan die in België, en ook weer anders dan die Frankrijk, Engeland of Duitsland. Veel Nederlanders hebben een voorkeur om te wonen in ‘Mid-size Utopia’, een term die door de stedenbouwkundigen Zandbelt en van den Berg is gebruikt om de groeiende populariteit van de steden rondom de Randstad te duiden: Zwolle, Deventer, Arnhem, Den Bosch, enzovoort.

Die diversiteit heeft in belangrijke mate bijgedragen tot de huidige staat waarin Nederland verkeert, behorend tot de rijkste landen ter wereld met, volgens onderzoeken van het Sociaal-Cultureel Planbureau, de gelukkigste bevolking. 

Tot slot, hoe wil Hemel die metropool realiseren? ‘Van binnenuit en van onderop’ stelt hij. Wat moeten we ons daarbij voorstellen ? Dat er binnenkort een explosieve geboortegolf gaat plaatsvinden? Op dit moment groeit de regio Amsterdam al met 15.000 inwoners per jaar. Dat is veel voor Nederlandse begrippen. Stel dat dat proces twintig jaar doorgaat, dan heeft Amsterdam over 20 jaar 300.000 inwoners meer. Om die allemaal te huisvesten zal elke vierkante meter open grond bebouwd moeten worden, binnenterreinen volgebouwd, bestaande bebouwing opgehoogd, open ruimten en parken in en rondom de stad volgebouwd. En als je naar 2 miljoen inwoners wilt, zul je er nòg een flinke schep bovenop moeten doen. Is die ruimte er? En willen Amsterdammers dat, ‘van binnenuit en van onderop’?

Terwijl Amsterdam en andere Nederlandse steden wereldwijd geroemd worden om hun leefbaarheid, stelt Hemel voor dit alles te veranderen in een metropool die wellicht een iets grotere economie heeft, maar ook een stuk onleefbaarder zal zijn geworden.