Opinie Wat is uw veerkracht? Hoe resilient bent u? Dit is een vraag die steeds meer steden in de wereld zich noodgedwongen stellen. Deze zomer had ik het genoegen om kennis te maken met de manier hoe Accra, Brasilia, Mexico Stad, New Orleans en Houston omgaan met deze vraag. Deze steden hebben last van een tekort of juist een teveel aan water, krijgen te maken met aardbevingen en orkanen en kampen tegelijkertijd met bodemdaling, hittestress en stijgende huizenprijzen, om maar een paar problemen te noemen.
Urban resilience, stedelijke veerkracht, staat voor de mate waarin steden in staat zijn om schokken en continue druk op het stedelijk systeem te weerstaan en op te vangen, maar ook steeds meer voor de mate waarin zij in staat zijn zich aan te passen aan veranderende, meer extreme omstandigheden. Het begrip komt vanuit de systeemtheorie, en laat zien hoe de stad, als een samenstelsel van met elkaar vervlochten fysieke, gebouwde, sociale en institutionele systemen, plots uit balans kan raken. Nu blijken steden gelukkig uiterst veerkrachtig; we zijn vaak in staat om de schade redelijk snel te herstellen. Soms leidt dat tot structurele aanpassingen, denk aan onze Deltawerken en meer recent het project Ruimte voor de rivieren. Maar vaak verdwijnt de noodzaak tot aanpassing al snel uit beeld. En dat is misschien ook wel een van de grootste valkuilen; we zien de noodzaak tot structurele aanpassing niet zodra we het leven van alledag weer kunnen oppakken.
Maar de druk op steden wordt groter, met grotere risico’s op grotere, onherstelbare gevolgen. Zo hebben zo’n 60.000 inwoners van New Orleans na orkaan Katrina hun huis niet kunnen herbouwen. Zij hebben de stad noodgedwongen moeten verlaten. In de wijk die het zwaarst getroffen is, worden hippe Brad Pitthuizen geflankeerd door gapende gaten in het stedenbouwkundig patroon. In Mexico Stad is het water naar verwachting rond 2060 op. Een handjevol mensen werkt nu aan het herstel van de chinampas. Dit moerasgebied is onmisbaar voor een goed functionerend watersysteem en op lange termijn dus voor het voortbestaan van de stad. Het zal niet de eerste keer zijn in Mexico dat een stad onleefbaar wordt en de bevolking zijn boeltje op moet pakken. Kaapstad heeft Day Zero, de dag dat het water op raakt, voor de derde keer uit kunnen stellen, nu tot 2019, maar is nog lang niet uit de gevarenzone. In Accra is wateroverlast juist weer een groot probleem, maar toch blijkt de plek naast de rivier het aantrekkelijkst, of misschien wel de enige optie, voor de vaak nieuwe stedelingen om neer te strijken. En ook in Houston bouwt ieder waar hij of zij wil. Eigendom is heilig en planning een vervloekt woord. Maar dit heeft wel overstromingen tot gevolg nu het water, ook in deze oliestad, in steeds grotere hoeveelheden uit de lucht blijkt te vallen.
En hoe zit het in Nederland met onze veerkracht? Met de stijgende zeespiegel, heftiger regenbuien, droge zomers, en alsmaar dalende bodem wordt het hoog tijd om ook hier te vragen: hoe resilient bent u? De grote steden zijn hier inmiddels begonnen met de aanstelling van urban resilience officers. Maar het zou heel interessant zijn om ook voor elke gebiedsontwikkeling in de spiegel te kijken en deze vraag te stellen.
Cover: ‘Ellen van Bueren’ door Gebiedsontwikkeling.nu (bron: Gebiedsontwikkeling.nu)
Door Ellen van Bueren
Hoogleraar Management van Stedelijke Ontwikkeling aan de TU Delft
