Analyse Steeds meer mensen kunnen onvoldoende deelnemen aan het leven in de stad, concludeerde de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur eind vorig jaar. Wat hebben deze inwoners nodig om de achterstand weer in te lopen? Meer aandacht voor de geleefde stad in plaats van de focus op de geplande stad, stellen experts.
“De mogelijkheden die burgers in Nederland hebben om deel te nemen aan de stedelijke samenleving nemen af doordat de toegang tot wonen, vervoer en publieke voorzieningen voor veel mensen is verminderd.” De conclusies van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) in het vorig jaar verschenen onderzoek ‘Toegang tot de stad’ waren duidelijk. De onderzoekers constateerden dat deze verschillen (zie kader) toenemen bij ongewijzigd beleid.
Toegankelijk maken
Op Rooilijn proberen drie Rli-experts te achterhalen wat er nodig is om de inwoners van de stad die met deze achterstand te maken hebben, op weg te helpen. In deze zoektocht staan de geplande en geleefde stad centraal. Het eerste begrip beschrijft de stad zoals deze bedacht en ontworpen is door beleidsmakers en stedenbouwkundigen. Het is een verzameling van sociaal en fysiek beleid voor stadsontwikkeling en allerlei strategieën om de stad die nog niet af is, beter te maken. “Belangrijk," concludeert het drietal, "maar het vernauwt de professionele blik.”
De geleefde stad is volgens de experts de stad zoals deze gecreëerd wordt door mensen. Het is de stad die niet wordt bezien als een object waar professionals hun wetenschap, kennis en beleid op moeten afvuren om haar leefbaar te maken, maar als een ruimte waar - onafhankelijk van de professionals - geleefd wordt door mensen.
Eenzaam en inactief
Vervolgens schetsen de auteurs een aantal oplossingen. Sturen op toegang tot de stad lukt volgens hen door in het beleid meer te denken vanuit de posities van verschillende groepen in de stedelijke samenleving. “Overheden, bedrijven en instellingen moeten zich de vraag stellen: wat is de invloed van bijvoorbeeld onze ruimtelijke plannen op de toegankelijkheid van de stad voor burgers? Zij kunnen dit doen door niet alleen statistische resultaten en gemiddelden te analyseren, maar nadrukkelijk ook te kijken naar de daadwerkelijke mogelijkheden die burgers hebben om deel te nemen aan de stedelijke samenleving.”
Een toegankelijkheidstoets bij de invoer van nieuw stedelijk beleid is een concrete stap die gezet kan worden. Maar ook als de beleidskeuzes eenmaal zijn gemaakt, is het volgens de experts van belang om periodiek bij evaluaties te kijken naar de effecten. Vallen groepen buiten de boot (zoals bijvoorbeeld in Amsterdam het geval is)? Dan is het zaak om dat snel recht te zetten: “Als bepaalde sleutelfuncties van de stad voor een deel van de bevolking niet toegankelijk zijn, treft dat namelijk niet alleen deze burgers persoonlijk, die daarmee eenzaam en inactief kunnen worden, maar ook de samenleving als geheel, die daarmee inboet aan kwaliteit en samenhang.”
Nieuwe kwetsbaren
De problemen die de Rli schetst zijn divers. Publieke voorzieningen zijn minder toegankelijk, een geschikt en betaalbaar dak boven het hoofd vinden is moeilijker dan ooit, en toegang tot vervoer is onevenredig verdeeld. Rooilijn en de Rli onderscheiden drie soorten groepen die vooral last hebben van de verminderde toegang. Allereerst de meest kwetsbare burgers. Bijkomend probleem is dat er blinde vlekken in de beleidsinformatie en het beleid zitten, waardoor er onvoldoende zicht is op deze groep en de groep ook niet wordt meegenomen in onderzoeken en statistieken.
Daarnaast is er de groep nieuwe kwetsbaren. Dit zijn burgers die economisch zelfredzaam zijn (middeninkomens, zzp’ers), maar toch problemen ondervinden bij bijvoorbeeld het vinden van een woning. De derde groep bestaat uit burgers die een burgerinitiatief willen ontplooien en bijvoorbeeld tegen belemmerende regelgeving aanlopen of geen ruimte meer kunnen vinden in de stad.
Lees het volledige artikel op de website van Rooilijn.
Cover: Homeless - Photo by John Moeses Bauan on Unsplash
Cover: ‘Homeless man, dakloos -> Photo by John Moeses Bauan on Unsplash’ door John Moeses Bauan (bron: Unsplash) onder CC0 1.0, uitsnede van origineel
Door Jasper Monster
Redacteur Gebiedsontwikkeling.nu
