abcnova: eigenaarschap is sleutel voor duurzame gebiedsontwikkeling

Aan tafel zijn aangeschoven Jurriën de Jong en Ruben Hümmels van adviesbureau abcnova, die direct de vinger op de zere plek leggen. “De verduurzamingsopgave en de energietransitie vragen om een nieuwe manier van samenwerken in gebiedsontwikkeling”, stelt Hümmels. “De positie van huidige én toekomstige bewoners is altijd al belangrijk geweest, maar nu zullen gemeenten en professionele vastgoedpartijen de bewoners als samenwerkingspartner moeten zien. Uiteindelijk investeren ook zij in duurzame oplossingen.”

Laatstgenoemde blijkt een forse klus. “Bewoners willen wel, maar door gebrekkige informatievoorziening kunnen zij geen weloverwogen besluiten nemen. Grootschalige en langetermijn-ontwikkelingen, zoals waterstof en geothermie, en bestaande verduurzamingsmogelijkheden lopen door elkaar heen. Men weet eenvoudigweg nog niet wat wel en wat niet mogelijk is. Daarnaast helpt het niet dat berichtgeving van overheid en wetenschap elkaar soms tegenspreekt. We zien ook dat partijen die technische oplossingen hebben, marketing in hun niche voeren. Dat is logisch, maar dat maakt het voor bewoners niet eenvoudiger. Met als gevolg dat burgers, maar ook sommige marktpartijen, terughoudend zijn om te investeren in oplossingen die nu al op de markt zijn.”

Afstemmen van ambities

“Een andere valkuil die we zien is dat de beleidsstukken niet concreet genoeg zijn", vult De Jong aan. "Wat is duurzaamheid? Dat is een vraag die je als eerste moet stellen in gebiedsontwikkeling. Er zijn soms grote verschillen tussen de ambities van initiators en eindgebruikers. Ook kan de vraag achter de vraag onvoldoende duidelijk zijn. Wat is de urgentie en waarom werk je naar bepaalde doelstellingen toe? Wat houden de ambities werkelijk in en zijn alle opties goed overwogen en in beeld gebracht?”

Toekomstbestendigheid: organiseren van eigenaarschap

“Een belangrijk ingrediënt voor die toekomstbestendigheid zit wat ons betreft in de sociale structuur van de wijk", vult Hümmels aan. "Voelt een bewoner zich trots over de leefomgeving, dan is hij of zij sneller bereid om te investeren, zowel financieel als op andere manieren." Daarnaast is het volgens hem belangrijk dat bewoners elkaar goed weten te vinden. "Ook als het initiatief van andere partijen komt, zoals de overheid of private investeerders, zullen zij zich dan eerder mobiliseren om het gedachtengoed al dan niet te omarmen. Zij voelen hierdoor meer eigenaarschap. Dat is essentieel voor toekomstbestendige gebiedsontwikkeling." 

Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van het terrein van de voormalige betoncentrale in Arkel. “Hiervoor begeleiden wij voor de eigenaar de ontwikkeling”, vertelt De Jong. “Haalbaar en duurzaam zijn hier de uitgangspunten. We hebben hier een participatietraject opgezet om erachter te komen wat de omgeving en de stakeholders willen en wat hun voorwaarden zijn om zich ‘eigenaar’ van het gebied te voelen. Hieruit zijn creatieve ideeën gekomen, maar het belangrijkste is nog wel dat het project door alle partijen wordt omarmd.”

Rendementsvraagstuk

Iedere gemeente werkt een warmtetransitievisie uit om alle wijken klaar te stomen voor de toekomst. Geen opgave is daarbij hetzelfde. "Iedere investering heeft voldoende maatschappelijke en financiële meerwaarde nodig", weet Hümmels. "Het helpt als het rendementsvraagstuk transparant op tafel wordt gelegd. Door in bestaande wijken vraagstukken te combineren, kan dit rendement vaak verbeterd worden, zoals grootschalige renovatie en aanpak van het openbaar gebied. Pak je hier direct de energietransitie bij op, dan kun je al schaalvoordeel realiseren.” De Jong vult aan: “Gebiedsontwikkelingstrajecten zijn uitermate geschikt om een vliegwiel te organiseren, omdat vraagstukken op een nog groter schaalniveau worden aangevlogen. Dit maakt het eenvoudiger om hiermee het rendement te verbeteren. We zijn betrokken bij de Waalsprong in Nijmegen, waar de grootschalige gebiedsontwikkeling voor de belangrijkste draagkracht zorgde bij de aanleg van een warmtenet.”

Opgave voor de professionals

De bouw- en vastgoedsector heeft de komende jaren als taak om voor zowel op korte als lange termijn structuur te creëren in oplossingen, zodat niet telkens het wiel opnieuw wordt uitgevonden. “Als sector hebben we de opgave om tussen de bomen het bos te zien”, concludeert De Jong. “Om dat de realiseren moet de stimulans vanuit de overheid zich richten op initiatieven die passen bij de lokale context.” Hümmels sluit af met een advies: “Als er in plaats van subsidieregelingen investeringsfondsen worden opgestart die participeren in initiatieven van partijen die in een gebied investeren, dan worden pas echt eigenaarschap en dus toekomstbestendige wijken gerealiseerd. En daar ligt volgens ons de toekomst.”

Cover: "Utrecht vanuit de lucht" (CC BY-SA 2.0) by Sebastiaan ter Burg