ENKA-Ede: Wonen aan de Veluwe tussen de monumenten

Transformatie van fabriek naar kwaliteitswonen

In 2003 kochten AM en ASR het gebied om woningen en andere functies te realiseren. Ondertussen is een deel van het plan gerealiseerd. Dat de ontwikkelingscombinatie kansen ziet voor een aansprekende transformatie in het gebied is niet zo vreemd. Aangrenzend aan het centrum van Ede, de Veluwe en het station, biedt het terrein een mooie mix van stad en natuur. De monumentale gebouwen geven het gebied extra sfeer. “Enka is een geslaagde transformatie van fabrieksterrein naar woonwijk. Het is compleet met hoge kwaliteit wonen en openbare ruimte, dichtbij de Veluwe en het centrum van Ede”, aldus projectmanager Bas Mulder van de gemeente Ede.

Het kantinegebouw is een van de acht rijksmonumenten op het terrein. De gemeente zoekt met BOEi, een maatschappelijke onderneming dat zich richt op het restaureren en herbestemming van erfgoed, naar de mogelijkheid om een basisschool te vestigen in het gebouw. De gemeente speelt een faciliterende rol in een groot deel van de ontwikkelingen. Maar voor het kantinegebouw is het actiever omdat voor de vestiging van een basisschool meer partijen nodig zijn die de gemeente moet aanspreken.

De Westhal werd enkele jaren gebruikt voor evenementen. De groene en industriële omgeving boden de achtergrond voor markten, festivals, fotoshoots en meer. Initiatiefnemers spraken AM aan als zij gebruik wilden maken van de hal. “We probeerden er heel actief in te zijn en we staan ook open voor dat gesprek. Het organiseren van de tijdelijke activiteiten is een goede manier om mensen naar de locatie te halen. Dat kunnen andere initiatiefnemers of potentiële kopers zijn”, aldus Marien Kleinjan, projectontwikkelaar bij AM.

De grote fabriekstoren in huidige staat. Het vormt niet alleen een opvallende herinnering aan het verleden van het gebied. Met subsidie van de provincie Gelderland wordt de toren een kantoor getransformeerd. Het kantoor hoort bij een zorgproject dat naast de schoorsteen wordt gevestigd. “De fabriek was een enclave in het grotere gebied. Mensen kwamen er niet tenzij ze er werkten. We proberen nu van de fabriek in het hart van het gebied juist de motor van de nieuwe wijk te maken”, aldus Kleinjan. “Voor het vinden van een nieuwe bestemming van de monumenten is het van belang om aanspreekbaar te zijn. Het is een kwestie van een lange adem om de juiste ideeën bij elkaar te krijgen.”

Die ambitie uit zicht in onder andere de Westhal, een hal van 8.500 m2. Deze wordt getransformeerd tot De Fietser, een fiets-experience center waar bezoekers hun “fietsdna” kunnen laten vaststellen, testen en meer over fietsen kunnen leren. “We zijn er ontzettend blij als gemeente. Het is een project van ongeveer 10 miljoen en bijna volledig privaat gefinancierd (grotendeels door de Accell groep). Het is natuurlijk geweldig dat zo’n enorme rijksmonument wordt opgeknapt en gratis toegankelijk voor het publiek wordt”, aldus Mulder.

In de Bitterzoutloods, ook een monument, komen vijftien ruime loftwoningen. Toekomstige eigenaars krijgen mogelijkheden om de indeling van de woningen naar eigen smaak aan te passen.

Klik hier voor een grote versie van de plankaart

In totaal komen in de wijk circa 1.300 woningen, variërend van vrijstaande huizen tot appartementen. De ontwikkelaars AM en ASR hebben ervoor gekozen om zoveel mogelijk woningen grondgebonden te houden. Dichter bij het station en het centrum van Ede aan de noord- en westkant is ruimte gemaakt voor voorzieningen. De exacte invulling van deze voorzieningen is afhankelijk van de vraag. Het zijn in ieder geval niet enkel winkels of kantoren. “We vinden dat de plint bij het station levendig moet zijn, of het nou wonen of werken wordt”, aldus Mulder.

De wijk Enka bestaat uit vier woonbuurten, ieder met een eigen uitstraling. De stationsbuurt bij het toekomstige stationsplein, het Carré in het hart van Enka en daar omheen de Hoven en de Bosrand.

350 woningen zijn al opgeleverd in het deelgebied De Hoven. “Wij waren heel gecharmeerd van het concept van de Engelse tuinwijk waarmee je herkenbare plekken kan maken”, vertelt Kleinjan over het stedenbouwkundig ontwerp. “Je ervaart met de hofjes, tuintjes en straatjes een prettige woonsfeer, overal zijn doorzichten waar je de gevoel van de Veluwe heel sterk krijgt.”

In deelgebied De Bosrand zijn vrije kavels beschikbaar waarop ruimte is voor vrijstaande villa’s. Zo heeft ieder gebied een eigen gezicht, met als overkoepelende thema de monumenten van de oude fabriek en het groene van de Veluwe. “Als je de tien meter brede schoorsteen ziet met de woningen in de buurt, wordt het nog tastbaarder hoe groot en indrukwekkend het is”, vertelt Kleinjan over het monumentale gevoel van de wijk.

Gedurende de afgelopen jaren hebben de ontwikkelaars in nauwe samenwerking met de ontwerpers van AWG, bureau Lodewijk Baljon en RPR intensief gewerkt aan het stap voor stap uitwerken, uitvoeren en optimaliseren van de projecten. De vele jaren van samenwerking, de gedeelde ervaring en kennisontwikkeling heeft onmiskenbaar bijgedragen aan de kwaliteit van het project. Daarbij is mede door de continuïteit in de mensen gebouwd aan begrip en vertrouwen tussen de gemeente Ede en de marktpartijen.

In dit artikel zijn slechts een aantal van de deelgebieden beschreven, zie enka-ede.nl voor meer informatie.

Dank aan Bas Mulder van de gemeente Ede en Marien Kleinjan van AM