Opinie Het is maart 2011. De Rijksoverheid kan zich geen ruimtelijke analyses meer voorstellen zonder het aspect bevolkingskrimp. Het Topteam Krimp heeft zijn werk gedaan. Krimpregio’s ontvingen miljoenen voor aantoonbaar effectieve oplossingen. Oplossingen die uitgaan van bovenlokale afstemming voor wonen, werken, voorzieningen en netwerken. Samenwerking op regionaal is het uitgangspunt. Gelukt zou je zeggen: bevolkingskrimp staat nu echt op de agenda. De werkelijkheid blijkt weerbarstiger.
Kort geleden werd door een kleine gemeente in een krimpende provincie een folder verspreid voor een nieuw te bouwen woonwijk. In deze wijk moeten binnen enkele jaren bijna 2000 woningen staan. Woningen waarvoor binnen de eigen gemeentegrenzen onvoldoende gegadigden zijn. Vandaar dat de folder in de regio ruim verspreid is, ook in alle buurgemeenten. De toon van de folder: “bij ons is het leuker, mooier en fijner wonen dan bij de buren”.
Een snelle rekensom leert dat hier de woningvraag voor minstens de komende 20 jaar in de gemeente staat gepland. Maar deze gemeente ontwikkelt op andere locaties nog veel meer woningen en ook de buurgemeenten hebben een fors planoverschot. In de regio neemt de bevolking af. Het wordt moeizaam om in de toekomst het voorzieningenniveau op peil te houden. En toch deze bizarre keus. Geen buurgemeente, geen provincie of Rijk houdt deze gemeente tegen. Het bestemmingsplan is onherroepelijk. In de regio wordt al geruime tijd gesproken over krimp en nagedacht over wat (samen) te doen. Maar toch denken bestuurders nog snel de krimp in de eigen gemeente te kunnen voorkomen ten koste van de buren.
Iedereen zal beamen dat de groei van de afgelopen jaren op veel plaatsen nog een lange remweg heeft. Plannen die in 2004 en 2005 werden opgestart zijn in veel gevallen pas in 2011 of later afgerond. Of de recessie van dit moment deze remweg langer maakt of juist verkort, moet nog blijken. Feit is wel dat de woningbouwplannen in de gemeente uit het voorbeeld niet veel met deze remweg te maken hebben. Wel met struisvogelpolitiek. Wel met verwijtbare ontkenning. Wel met verspilling van overheidsgeld. Met de valse verwachtingen over een leuke woonwijk met goede voorzieningen, zijn inmiddels de eerste kavels verkocht. En er zijn meer van dit soort voorbeelden.
Sinds 2009 is krimp een veelbesproken onderwerp in de media. Het taboe is er af. We beginnen er aan te wennen dat ontwikkelingen in ons land kleinschaliger worden en dat we op zoek moeten naar andere manieren van financieren en samenwerken over gemeentegrenzen heen. En dat is bijzonder, want de natuurlijke reflex van politici en plannenmakers is nu eenmaal dat zij krimp in eerste instantie ontkennen. Die reflex is hardnekkig. Liever maakt men groeiplannen om krimp te keren.
Het is aan de Provincies - als de nieuwe hoeders van zorgvuldige ruimtelijke ordening - om te sturen op programma en te bewaken dat planningen en prognoses voor woningbouw en bedrijventerreinen realistisch blijven. Als de nieuwe Statenleden geïnstalleerd zijn, hebben die van de betreffende Provincie in ieder geval een mooi onderwerp voor het eerste vragenuurtje met hun Gedeputeerde.
Drs. Helma Born is directeur van Procap adviseurs en projectmanagers. In 2009 schreef zij een Scriptie over bevolkingskrimp "Onze klok wijst nieuwe tijden aan - Krimp op de agenda van regionale gebiedsontwikkeling" (zie bijlage)
Door Helma Born
Directeur regio Zuid-West bij BPD.
