Geen primaire taak, maar toch moet de provincie een nadrukkelijke groen-rol claimen

De Provinciale Commissie Leefomgeving (PCL) is de onafhankelijke adviescommissie die Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten in Utrecht “gevraagd en ongevraagd adviseert over onderwerpen die de kwaliteit van de leefomgeving aangaan”. Het groen in de provincie is een van die onderwerpen die de PCL na aan het hart gaat. De commissie ziet naar eigen zeggen te vaak dat groen als eerste wegvalt als er bij het maken van plannen moet worden gesneden. Groen wordt als basis gezien in plaats van als bonus, is de conclusie. Dat moet anders en daarom bracht de commissie het magazine Groen: een kwestie van doen! Groen in stad en dorp (pdf) uit.

Goede voorouder

Het document moet provincies, gemeenten en andere gebiedsontwikkelaars inspireren om groen bovenaan het lijstje te zetten en vooral niet als last te zien. Opvallend is dat Dorien de Wit, de voorzitter van de PCL, daarbij een leidende rol voor de provincie ziet weggelegd. De commissie roept provincies op om een nadrukkelijke groen-rol te claimen. “Ondanks dat de provincie niet gaat over groen in stedelijk gebied – dit is de bevoegdheid van de gemeente – zien wij voor de groenontwikkeling wel degelijk een rol weggelegd voor de provincie. Vooral voor de ontwikkeling van een gebied op de lange termijn is dit belangrijk. Daarin heeft de provincie als goede voorouder en hoeder van een groene toekomst een belangrijke faciliterende rol.”

De PCL ziet provincies als gebiedsregisseurs “waarvan de taken en verantwoordelijkheden alleen maar toe lijken te nemen”. En daarom zijn zij de aangewezen partij om het voortouw te nemen in de ‘groen-discussie’, ook al zit dit onderwerp normaal gesproken niet in het takenpakket. “Op gemeentelijk niveau is het lastig manoeuvreren tussen economische belangen en het behoud en de ontwikkeling van ‘zachte waarden’ als groen, gezondheid en ruimtelijke kwaliteit”, zo schrijven de leden van de PCL in het magazine. Het hanteren van een lange termijnvisie is daarbij essentieel. “Stel bij het vormen van (provinciaal) beleid vaker de vraag: zijn wij een goede voorouder voor de vele generaties na ons?”

Backcasting

Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten de provincies zaken veranderen in hun besluitvormingsprocessen. Vanwege alle ruimtevragen en maatschappelijke opgaven waar groen aan gekoppeld is, is het noodzakelijk het onderwerp integraal te bekijken, in plaats van sectoraal. “Groen krijgt zo een meerwaarde doordat het meerdere agenda’s aan elkaar kan koppelen: de ecologische, economische en sociaal-culturele.” Daarnaast adviseert het PCL om de methode van backcasting te hanteren.

Dat betekent in de praktijk: niet de bestuurlijke zittingsperiode en het huidige coalitieakkoord centraal stellen, maar beginnen met het visualiseren van de ideale groene en gezonde leefomgeving in 2100. Daarna volgt het backcasten naar 2050. Dat wordt het concrete punt op de horizon voor de provincies. Om dat terugredeneren mogelijk te maken, is een routekaart noodzakelijk. Deze kaart bevat de tussenstations als mijlpalen in de reis naar het ultieme doel en maakt een effectieve en integrale planvorming mogelijk.

Wat moet er per stap precies gebeuren en welke partijen zijn wanneer nodig? “Daarbij is het behulpzaam om heldere kaders te stellen over bijvoorbeeld de gewenste aantallen vierkante meters groen in de omgeving van woningen. Dit zorgt ervoor dat er geen onomkeerbare keuzes worden gemaakt waarvan we later spijt hebben.”

Het inzichtelijk maken van de hoeveelheden ‘rood, blauw en groen’ en het normeren van groen in ruimtelijke plannen zijn volgens het PCL andere concrete handvatten waarmee provincies hun ‘groen-rol’ kunnen vormgeven. Daarbij is het ondersteunen van gemeenten en andere partijen in dit proces wel noodzakelijk. “Dit kan door groenspecialisten in een pool te hebben en uit te lenen voor advies en ondersteuning. Ondersteunen kan ook door een handreiking groen in woongebieden te formuleren, óók binnenstedelijk.” Maar, concludeert het PCL, bestuurlijke visie én bestuurlijke moed zijn onmisbaar. “De termijn van de planning die noodzakelijk is, is vele malen langer dan de bestuurlijke zittingsperiode. Dit vraagt om denken voorbij de tijdspanne van een coalitieakkoord en om een visie die over de grenzen gaat van de afzonderlijke portefeuilles.”