Analyse Met het nijpende woningtekort in veel Nederlandse regio's is het bieden van geschikte woonruimte steeds vaker een belangrijke troefkaart in de zoektocht naar nieuwe werknemers. Opvallend is dat het niet alleen de bedrijven met duizenden werknemers zijn die zich als huisbaas opwerpen.
Met het groeiend tekort aan betaalbare woningen in het achterhoofd zoeken werkgevers nieuwe manieren om talent aan te trekken en te behouden. Het bieden van huisvesting is een belangrijk instrument om talent naar je toe te halen en aan je te binden. Duidelijk is echter dat we geen nieuwe Philips- en Hevea-dorpen hoeven te verwachten. Wel wordt het inzetten van woningen als aantrekkelijke arbeidsvoorwaarde door een aantal werkgevers op andere manieren opgepakt. En het zijn niet alleen bedrijven met duizenden werknemers die zich manifesteren.
Fabriekswijk
Ons land kent een rijke traditie van fabrikanten die liever geen belasting betalen, maar een fatsoenlijk onderkomen voor hun personeel belangrijk vinden. Niet uit onbaatzuchtigheid natuurlijk, maar omdat gezonde fabrieksarbeiders productiever zijn. Het fenomeen van de fabriekswijk, -nederzetting en het fabrieksdorp buiten de steden is overgewaaid uit het Engeland ten tijde van de industriële revolutie.
Het oudste fabrieksdorp in ons land is Nijverdal, dat in 1836 werd gesticht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij. Er moesten woningen komen voor de fabrieksarbeiders van de spinnerij en weverij in Nijverdal. Daarna namen een aantal fabrieken vergelijkbare initiatieven, zoals Machinefabriek Stork (Tuindorp ‘t Lansink in Hengelo), Metaalwarenfabriek Daalderop (Vinkenhof in Tiel), bestekfabriek Gero (Gerodorp, Zeist), scheepswerf De Schelde (de Rooie Buurt in Vlissingen), PTT (Radio Kootwijk) en als meest bekende Philipsdorp in Eindhoven.
Nieuwe vormen
Hoewel er een grote behoefte is om personeel betaalbaar onderdak te bieden, zullen op de kaart van Nederland geen nieuwe stippen komen van fabriekswijken en -dorpen zoals honderd jaar terug. Er zijn echter verschillende werkgevers die nieuwe vormen zoeken om het huisvestingsprobleem te tackelen. De tuinbouw zoekt het in migrantenhotels, ziekenhuizen hebben hun zusterhuizen en universiteiten hebben vaak ook eigen accommodaties voor personeel en studenten.
Het initiatief dat het dichtst in de buurt komt van het idee van de baas als huisbaas is dat van VDR Bouwgroep uit Deventer
Vorig jaar zijn initiatieven van twee grote bedrijven uit de regio Eindhoven naar buiten gekomen. VDL was de eerste grote werkgever die bewoog. De eigenaar van het bedrijf, de familie Van der Leegte, kondigde vorig jaar maart aan een in 2019 aangekocht terrein tussen de A2 en het Beatrixkanaal van 100 hectare deels te willen bestemmen voor woningbouw. De familie zegt te streven naar een mooie mix van verschillende doelgroepen, van starters, expats en studenten tot medewerkers van VDL. De gemeenteraad van Eindhoven heeft echter grote moeite met het plan. De woningen zouden een aantasting betekenen van een van de groene longen van de stad.
Aantasting groene long
Afgelopen najaar stapte de grootste werkgever van ons land, ASML, naar voren. ASML maakt al deel uit van de coalitie van dertien bedrijven in de regio die het Brainport Betaalbaar Wonen Fonds aan het opstarten is. Dat wil 10.000 tot 12.500 nieuwe, betaalbare woningen in portefeuille nemen. Maar dat proces verloopt naar de smaak van de Veldhovense techgigant niet snel genoeg. Dus heeft het bedrijf een parallel proces opgezet om direct een flinke steentje te kunnen bijdragen.
ASML heeft drie projecten van in totaal vijfhonderd woningen geselecteerd die het financieel wil ondersteunen. Het gaat uitdrukkelijk niet om huisvesting voor eigen personeel. Dat verdient volgens het bedrijf voldoende om aan onderdak te komen, maar de medewerkers duwen met hun goede salaris de huizenprijzen in de regio wel omhoog. Daarom zegt ASML iets te willen betekenen voor de toevoeging van meer betaalbare woningen in de regio.
Eigen pand met woningen
Het initiatief dat het dichtst in de buurt komt van het idee van de baas als huisbaas is dat van VDR Bouwgroep uit Deventer. Het bouwbedrijf was in april een van de drie finalisten van de Bouw en Infra Inclusief Award van Bouwend Nederland. Peter Meerman is bedrijfsleider van VDR Bouwtalent, de opleidingsschool van VDR Bouwgroep. Hij vertelt hoe het bedrijf een pand heeft gekocht en dat door de leerlingen heeft laten transformeren in acht appartementen die zij zelf mogen bewonen. “Het was een oude stadsboerderij aan de rand van Deventer waarin een bakkerij gevestigd was. Voor de klant hadden we een nieuw onderkomen gebouwd en we wisten dus dat het oude pand beschikbaar kwam. We hebben het pand gekocht en gelukkig kregen we de vereiste wijziging van het bestemmingsplan erdoor.”
Het zijn studio’s van ongeveer dertig vierkante meter die de leerling-bouwvakkers kunnen huren voor 450 euro in de maand. Ze mogen erin blijven wonen, ook als ze naar een andere baan overstappen. “Het is mooi dat we werken bij ons op deze manier aantrekkelijker kunnen maken en dat de leerlingen hiermee hun praktijkopleiding kunnen afronden terwijl ze tegelijk de tijd hebben om naar een vervolgstap in hun wooncarrière te kijken.”
Geen winstoogmerk
Het initiatief is geboren uit de behoefte aan jonge timmerlieden. VDR Bouwgroep maakt vooral grote bedrijfshallen. De leerlingen kunnen nu vaak niet alle ervaring opdoen die ze voor hun opleiding nodig hebben en zo kon het bedrijf nooit leerlingen aannemen en opleiden. “Met de transformatie van panden naar woningen krijgen ze nu te maken met alle facetten van het bouwvak,” aldus Meerman. “En we hebben geen winstoogmerk. Vandaar dat we een lage huurprijs kunnen vragen. De jongeren hebben recht op huursubsidie en hebben lage energielasten.”
We zijn blij met de resultaten van het project en gaan zeker meer panden kopen
Collega-aannemers hebben al belangstelling getoond voor het initiatief. “Ik heb al bij diverse collega’s presentaties kunnen geven,” aldus Meerman. “We zijn blij met de resultaten van het project en gaan zeker meer panden kopen.” Die zullen niet alleen bewoond worden door leerlingen van het eigen bedrijf. Meerman: “Voor toekomstige projecten zoeken we ook samenwerking met andere organisaties die jonge mensen in dienst willen nemen en ook een eerste onderdak willen aanbieden, zoals het ziekenhuis hier.”
Samenwerking
Minder te spreken is Meerman over de samenwerking met de gemeente Deventer. “We zijn bezig met een ander pand. Ook dat pand willen we weer transformeren naar hetzelfde soort studio’s met dezelfde bouwer en dezelfde architect. Maar er zit nu nog een horecabestemming op. Het pand ligt midden in het buitengebied met een grote plak asfalt ernaast als parkeerterrein. We hebben ruim vijftien rapporten en onderzoeken moeten laten opstellen. En zelfs een enquête onder buurtbewoners of ze het ermee eens zijn dat er jongeren komen wonen. Ondanks de grote behoefte aan starterswoningen wil de gemeente ons niet op voorhand zeggen dat de kans groot is dat de vereiste wijziging van het bestemmingsplan slaagt. Tja, dan kunnen we het pand ook niet kopen.”
Dit artikel verscheen eerder op de website van Vastgoedmarkt.
Cover: ‘Philips stadium, Eindhoven’ door uslatar (bron: Shutterstock)
Door Erik de Boer
Freelance journalist
